Σελιδοδείκτης [24.11.2014]

Ο σελιδοδείκτης -μια νέα στήλη- κάνει τα πρώτα της βήματα. Κάθε Δευτέρα θα συναντάει βιβλία και θα μεταφέρει μια πρόταση ανάγνωσης. Βιβλία που διαβάσαμε ή και εκείνα που μας περιμένουν υπομονετικά. Έτσι, για να αποφύγουμε τον υποκειμενισμό της δικής μας ανάγνωσης, καταξιωμένες πένες  οδηγούν την παρουσίαση.

Σελιδοδείκτης 23ος Θωμάς Γκόρπας ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ [1957-1983] εκδόσεις Γαβριηλίδης Αθήνα 1995

γράφει ο Γιώργος Βέης

 

Θωμάς Γκόρπας. Γύρω από τον σκληρό πυρήνα της ποίησης

Τον Θωμά Γκόρπα τον γνώρισα προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Ήπιαμε μαζί κάμποσες φορές ούζα και καφέδες. Πάει να πει ότι είχαμε τόσο θυελλώδεις όσο και απάνεμες συζητήσεις. Πότε στο πόδι, πότε με τις ώρες, όπως αρμόζει στους κατά τα φαινόμενα αργόσχολους, ακουμπούσαμε τη λογοτεχνία. Συγκρατώ έως σήμερα εκείνες τις αυθόρμητες αλλά άρτια τεκμηριωμένες αποφάνσεις του για την πνευματική μας αγορά, όπως επέμενε να την εννοεί, όσο και τη βαθιά, λυρική αποτίμηση του ίμερου, που ενίοτε αποκαλούμε ζωή. Μ’ άλλα λόγια υπήρξε για μένα ένας εμπύρετος συζητητής, ένας εμβριθής αναγνώστης κι ερμηνευτής των ονείρων του δρόμου.

Μου χάρισε τις «Στάσεις στο μέλλον», όχι με στόμφο αλλά με τρυφερότητα. Ήξερε συνεπώς να διαγράφει τις αρχικές εντυπώσεις του δυσπρόσιτου ή του εκρηκτικού, παραχωρώντας τις θέσεις τους στις λεπτές σημασίες, στις απαραίτητες κυριολεξίες, σ’ αναγκαίες ειδοποιούς διαφορές. Ήταν διεξοδικός και ευρηματικός ως συνομιλητής. Πηγαίος τινάζοντας προς τα πίσω τα πυκνά, γκριζωπά μαλλιά του, τίναζε αποφασιστικά από πάνω του τα δεινά της έπαρσης και της σκοτεινής έκφρασης. Ήθελε να παραμείνει κύριος και καίριος. Ιδιότητες που υπερασπίστηκε με σθένος και παροιμιώδη αφοσίωση. Η ολέθρια δαψίλεια του καμώματος, της πόζας και του χαμαιλεοντισμού τού ήταν συνειδητά ξένη. Απέρριπτε συστηματικά τις συμβάσεις του ποιητικού λόγου, τις ευκαιριακές εξάρσεις ή τις επιφανειακές συγκινήσεις, πάνω στις οποίες, ως γνωστόν, άλλοι οικοδόμησαν ή οικοδομούν δήθεν έργα ζωής, όπως πετάμε στο καλάθι των αχρήστων τα ταλαιπωρημένα μας πουκάμισα.

Γι’ αυτό και το σκώμμα του υπήρξε έντονο. Ήταν εν ολίγοις η άλως της ποιητικής του στάσης. Μαζί βέβαια με την απρόοπτη, οξεία χρήση της μεταφοράς και την καλώς συγκερασμένη συνύπαρξη των αντιθέτων. Ένας μάστορας του λεκτικού κραδασμού, που κάνει το στίχο να πάλλει. Η καταγωγική αρετή αυτής της αισθητικής πρότασης δεν είναι μόνο εμφανής, αλλά και διδακτέα. Περιδιαβάζοντας τα τοπία του Θωμά Γκόρπα μαθαίνουμε καλώς αισθητά σχήματα ιδιαίτερης ακρίβειας. Θέλοντας να περισώσει πάση θυσία την ακεραιότητα της ποιητικής στιγμής, αλλά και τις πρωτογενείς αισθήσεις, ο λόγος περιφρουρεί τα ινδάλματά του με θέρμη, με πιστότητα, ανατρέχοντας κάθε τόσο στις αλήθειες που ανέλαβε να διατυπώσει. Η γραφή που δεν αίρει, παρά τις όποιες εγγενείς αντιξοότητες, τον εαυτό της, είναι στην προκειμένη περίπτωση το θεμελιώδες δίδαγμα.

Κάποτε οργίλος, δεν δίσταζε να καταδικάζει τα μυθεύματα, τα ιδιώματα του ψεύδους, τις πλαστές συμπεριφορές, που κατακλύζουν και ταλανίζουν το χώρο μας. το υπαρκτό-φαντασιακό Μεσολόγγι έγινε κατ’ ανάγκην το συγγραφικό του Ελντοράντο: η γραφή γεννήθηκε στην πραγματολογική ουσία της πατριδογνωσίας. Εξ ου και το άφθονο αίμα, που κυλάει στις «απότομες», στις «κλειστές» στροφές της ποίησης ως μαρτυρία, ως απόσταγμα βίου. Ήκιστα αλληγορικός, ο λόγος διατηρεί τη σαφήνειά του. Τα εννοιολογικά νεφελώματα έχουν εκ προοιμίου αποκλειστεί: το ρήμα, άμεσο και λειτουργικό είναι η καρδιά, η δεσπόζουσα ορμή αυτής της στρατηγικής. Εννοώ το ρήμα της γνωσιολογικής καθαρότητας και όχι εκείνο της δομικής διακόσμησης.

Ποίηση ελεγκτική, που δικαιώνει αβίαστα την πρωταρχική ιδέα. Πρόθεση και κειμενικό αποτύπωμα δεν αλληλοϋπονομεύονται. Η αυθεντία της ύπαρξης και ιδίως η εγκυρότητα της οδύνης διεκδικούν τον αντικατοπτρισμό τους στην αυθεντία των συνειρμών, στην παρρησία των συνδηλώσεων. Πρόκειται συνεπώς εδώ για μια εμπεριστατωμένη δοκιμή δημιουργικού λόγου, η οποία δεν χρειάζεται να αυτοπροστατευθεί, εφόσον θέλει εξαρχής να εκτεθεί σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό χρηστών του ποιητικού διακυβεύματος. Η έκθεση των τιμαλφών του Θωμά Γκόρπα, στον παραλογισμό του κόσμου, είναι έκθεση οριακή: ο λόγος ισορροπεί πάνω από το χάος της καθημερινής τρέλας και επιζεί: Διορθώνει, ταξινομεί, ακυρώνει: είναι ένας λόγος κοντολογίς που συμβολοποιεί συστηματικά την έκσταση. Τον αφουγκραζόμαστε σήμερα καθαρά. Τον θέλουμε. Δηλαδή του ανήκουμε.

Ο Θωμάς Γκόρπας, ανασυγκροτώντας προοδευτικά μια συγκεκριμένη ηθική, επαληθεύει την αφετηριακή ποιότητα του εγχειρήματός του. Παραμένει εικονοποιός με την απώτερη σημασία του όρου. Για να το πω αλλιώς: εξαρθρώνει το δεδικασμένο, το θεωρούμενο ανέκκλητο για να ευαγγελισθεί το ποιητικά νομιμόφρον. Ό,τι πάνω-κάτω υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, η γραφή των νεότερων χρόνων στο χώρο της ποίησης. Η εσκεμμένη, ίσως ακραία δραματική υφή του στίχου  αυτήν ακριβώς την κειμενική διάσταση του στίχου υποστηρίζει. Έτσι η κραυγή υποτάσσεται με τη σειρά της στην αισθητική γραμμή. Ο κλαυσίγελος δεν εκφυλίζεται ποτέ σε ηχηρή, εκκωφαντική οιμωγή, σπαστική αυτοειρωνεία. Εκεί που άλλοι απρόσεκτοι περί τα λεκτικά πράγματα θα αφανιζόντουσαν στις υπερβολές ενός πτωχοπροδρομισμού, ο Θωμάς Γκόρπας αντιπρότεινε την ανάδειξη ριζωμάτων. Το πρόσκαιρο ουτιδανό το παρέκαμψε. Ήξερε «όλα αυτά θα έχουν κάποτε τόση και τόσο λίγη αξία όσο σήμερα ήδη η πίστη ότι ο ήλιος είναι αρσενικός ή θηλυκός». Έτσι ο Νίτσε στην «Αυγή» του.

(Αυτή τη φορά, Θωμά, δεν με διέκοψες… Συμφωνείς;)

Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό «Μανδραγόρας», τεύχος 33, Απρίλιος 2005.

Πηγή: BOOKSTAND