Τρίτη 17 Φεβρουαρίου 2015

Μια ελιά, μια φρεσκοβαμμένη αυλή, ένας άνθρωπος...


γράφει η Μάγδα Κατόπη

Η χαρισματική μορφή του Νίκου Ξυδάκη - συντάκτης, κριτικός βιβλίου και εικαστικών, εκδότης, από το 1999 προϊστάμενος πολιτιστικών της κυριακάτικης έκδοσης της Καθημερινής και από το Δεκέμβριο του 2003 αρχισυντάκτης της εφημερίδας - και οι χθεσινές προγραμματικές του δηλώσεις ως αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού πια, πέρασαν στα ειδησεογραφικά «ψιλά».

Λογικό θα μου πείτε, λόγω της δίνης των ημερών, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Προσωπικά, θεωρώ και λόγω της εσφαλμένης διαιώνισης, στον τόπο μας, της έννοιας “παράγω πολιτισμό”.

Συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί με το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ συνολικά αλλά και τις επιμέρους κυβερνητικές δηλώσεις, που μπορούν να επικριθούν για κρατισμό, ο Νίκος Ξυδάκης , ίσως και από τις πιο εμβληματικές μορφές της σημερινής κυβέρνησης, δεν απογοήτευσε ούτε από το βήμα της Βουλής κανέναν από τους μέχρι σήμερα αναγνώστες του και σίγουρα τους ψηφοφόρους του. Οι δηλώσεις του ήταν προσεκτικά διατυπωμένες, χωρίς ουάου και υστερικούς συμβολισμούς, μέσα στη νέα κυβερνητική ηθική γραμμή, μιας και ο λιτός βίος ενυπάρχει σε αυτές. Η δε πάντα καλαίσθητη, εξωτερική εμφάνιση του θεσμικού ανδρός υποστηρίζει απόλυτα τον όρο Πολιτισμός αλλά και επαναπροσδιορίζει την ουσία του. «πολιτισμός” είναι η καλαισθησία και η ευγένεια στον καθημερινό βίο. Ο πολιτισμός είναι παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι, όχι μόνο μέσα στα μουσεία» είπε ο κ. Ξυδάκης. Μίλησε για ιστορική ευθύνη διάσωσης και ανασυγκρότησης της χώρας και αναφέρθηκε στην «άνοιξη» του πολιτισμού με ελευθερία, φαντασία, δημιουργικότητα και  ανεξιθρησκία.

Σίγουρα στο νέο μοντέλο - που θα περιέχει, κατά τον Υπουργό, διαφάνεια, αξιοκρατία, σεβασμό της ελεύθερης έκφρασης και διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα της πολιτιστικής κληρονομιάς, χωρίς «μνημονιακές» εκποιήσεις της δημόσιας περιουσίας- υπάρχει αντίλογος. Όχι βέβαια για το δημόσιο του χαρακτήρα του αλλά όπως και για κάθε μοντέλο στη διακυβέρνηση του και στην επικερδή διαχείριση αυτού.

Από κανέναν σκεπτόμενο όμως άνθρωπο η πολιτιστική μας ταυτότητα- οι ρίζες μας- δεν διαπραγματεύεται ή κομματικοποιείται αλλά επανατοποθετείται στο βάθρο της, εκεί που ανήκει. Δηλαδή στο να εμπνέει αυτοπεποίθηση και δυναμισμό, να έχει πρωτοτυπία, επινόηση, εγκράτεια και λιτή αρχοντιά μακριά από ανεπιθύμητες «ιδεολογικές καταχρήσεις» στα πεδία της επιστήμης ή της αρχαιολογίας, με σίριαλ τύπου Αμφίπολης, αλλά και με διαχωριστικές γραμμές από το εφήμερο «πολιτιστικό» lifestyle και την μόδα.

Τα παραπάνω είναι τα λόγια του αναπληρωτή υπουργού που κυριολεκτικά μας τα πήρε από το στόμα.

Σκέπτομαι πόσο, τόσο βαθυστόχαστες έννοιες θα βοηθούσαν θεμελιωδώς και την αλλαγή πλεύσης σε ευαίσθητους τομείς όπως η ελληνική παιδεία. Πόσο η βαθιά κατανόηση του τι σημαίνει εμπνέω προϋποθέτει την απόκομματικοποίηση, τη μη διαπραγμάτευση του κύρους του θεσμού, την αριστεία, την αναβάθμιση και την καλαισθησία των χώρων– με την έννοια της αρχιτεκτονικής αρμονίας- αλλά και τη ρήξη με τα lifestyle –γιατί περί αυτού ο λόγος- ιδεολογήματα και ενδυματολογικές τάσεις της μόδας νέων ανθρώπων. Όπου νέος και ριζοσπαστική σκέψη και δράση βεβαίως, αλλά όπου παλιός, δηλ. δάσκαλος, οδηγός, εμπνευστής στο ταξίδι της γνώσης που κύριος σκοπός του είναι πρωτίστως η βιωματική εμπειρία στην απόκτησή της μέσω της κοινωνικοποίηση των νέων, κάτι που θα συμβάλλει δημιουργικά στην περαιτέρω εξέλιξη των ιδίων αλλά και της επιστήμης τους. Σκέπτομαι μια νέα συλλογικότητα, ενώ προβληματίζομαι για το τι πήγε στραβά, ενθυμούμενη την προετοιμασία μου για τις τότε εισαγωγικές εξετάσεις στο μάθημα της Έκθεσης, μέσα στην τάξη, από μια εμπνευσμένη φιλόλογο σε λύκειο της Κυψέλης. Προβληματισμός και ανάπτυξη θέματος από στήλες ανθρώπων της πένας και του πνεύματος στην εφημερίδα Καθημερινή …

Με τη νοσταλγία της σκέψης, που ο άνθρωπος Νίκος Ξυδάκης προκάλεσε, ήρθε και μια ευχάριστη έκπληξη στις εξαγγελίες του αναπληρωτή Υπουργού. Τέσσερεις οι βασικοί τομείς δράσης (πολιτιστική κληρονομιά, σύγχρονος πολιτισμός, απασχόληση και εκπαίδευση). Έμφαση στην πολιτιστική κληρονομιά ως «εφαλτήριο για την ανάπτυξη ταυτότητας και διαλόγου», προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων, συνέχιση των έργων και δημιουργία διαδρομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος, τόνωση της επισκεψιμότητας και του πολιτιστικού τουρισμού και ολοκλήρωση του αρχαιολογικού κτηματολογίου.

Η λεπτομερής δε αναφορά που έγινε στην αναμόρφωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (Τ.Α.Π.Α.) έχει στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων μέσω ψηφιοποίησης, πωλητηρίου, ηλεκτρονικού εισιτηρίου, e shops, κ.λπ ώστε το Τ.Α.Π.Α. να αποτελέσει την «παραγωγική ατμομηχανή» του ΥΠΠΟ.

Θέματα χρόνια, όπως η επίλυση διαρθρωτικών προβλημάτων και η αποκέντρωση υπηρεσιών του ΥΠΠΟ, η θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων για τον διορισμό των μελών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, η εξωστρεφής διπλωματική πολιτική για τη στήριξη της χώρας (αναφέρθηκαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα και οι επιστροφές αρχαιοτήτων), οι συνέργειες του πολιτισμού με παιδεία, τουρισμό, ανάπτυξη, τοπική αυτοδιοίκηση και απασχόληση ακόμα και η στήριξη του Εθνικού Θεάτρου, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (τυχαία ή εσκεμμένα χωρίς αναφορά στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) αποκτούν «σώμα» και φαίνεται να μπαίνουν σε τροχιά επίλυσης τους τόσο πολιτικά (μιας και σωστά έχουν καταγραφθεί) όσο και διαχειριστικά μέσω σύνδεσής τους με την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ για τη στήριξη δομών, την αποπεράτωση έργων και τη στρατηγική πολιτική του υπουργείου.

Μετά την προεκλογική επικοινωνιακή λαίλαπα του φόβου, χαίρομαι που διά στόματος αναπληρωτή υπουργού ο πολιτισμός θα ενώσει, ανακτώντας άσκοπα κατακερματισμένες «αντι» δυνάμεις και ανθρώπους χαμένους στη μετάφραση. Που με εφαλτήριο τη πολιτιστική μας ταυτότητα θα συνδέσει τον πολιτισμό με την ανάπτυξη χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που του παρέχονται από το κοινό μας σπίτι, με τα προγράμματα ΕΣΠΑ, για τα οποία ακούγαμε ότι θα κοπούν, αν μας «θυμώσουν» οι Ευρωπαίοι, όπως τόνισε.

Η σύνδεση του πολιτισμού με την ανάπτυξη δεν έλειψε από τις δηλώσεις- εκεί έγκειται και η δική μου ευχάριστη έκπληξη. Από ευχολόγια ή γενικότητες, όπως μας έχουν συνηθίσει και εύλογα περίμενε κανείς, ο πολιτισμός συνδέθηκε με τη βιώσιμη ανάπτυξη και η πολιτιστική δημιουργία με ευκαιρίες για παραγωγή πλούτου, τόσο υλικού, όσο και συμβολικού. Επισημάνθηκε η ανάγκη ενίσχυσης της απασχόλησης, τόσο στην εκτέλεση έργων με αυτεπιστασία, όσο και σε άλλους τομείς, όπως ο τουρισμός, σε συνεργασία με το υπουργείο Ανάπτυξης.

Αλλά και η εξωστρέφεια και η πολιτιστική διπλωματία δεν θα λείπουν από την ατζέντα, παρά επίσης την προεκλογική κριτική περί ευρωπαϊκής απομόνωσης. Δια στόματος αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού, του πολύ καλοδιαβασμένου Νίκου Ξυδάκη , το ίδιο συμβαίνει και με τα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ: «Ο πολιτισμός θα συνδεθεί με την έρευνα και θα υπάρξουν συνέργειες με τον αναπληρωτή Υπουργό Έρευνας» , τον επίσης καταξιωμένο επιστήμονα και πρόεδρο του ΙΤΕ, κ. Φωτάκη «για καινοτόμα προϊόντα πολιτισμού και δράσεις επιχειρηματικότητας με διοχέτευση ΕΣΠΑ».

Η τελευταία του πρόταση δεν είναι τίποτα άλλο από το πρόγραμμα της «Έξυπνης Εξειδίκευσης», η χάραξη δηλαδή στρατηγικού σχεδιασμού για το 2015-2020, σε επιλεγμένους εδραιωμένους τομείς στους οποίους διαθέτουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα - όπως π.χ. ο πολιτισμός και ο τουρισμός- που καλούμαστε να υλοποιήσουμε ως Περιφερειακή Αρχή και στο νησί μας.

Όσων η καθημερινή μας ενασχόληση αφορά στην υλοποίησή του, όλοι όσοι μετείχαν μέχρι και σήμερα τόσο στην καταγραφή της στρατηγικής αυτής αλλά και στην διαβούλευση της - και ήταν πολλοί- και όσοι πρόλαβαν να διαβάσουν «στα ψιλά» τις δηλώσεις του κ. Νίκου Ξυδάκη -διαφωνείς ή συμφωνείς επιμέρους επί συνόλω δε μπορείς παρά να μείνεις ικανοποιημένος ως πολίτης (για κάποιο λόγο ποτέ δε μου άρεσε η γενίκευση του όρου λαός) για τη συνέπεια και τη συνέχεια.

Τη συνέχεια στο κράτος, το αναπτυξιακό και βιώσιμο όραμα, αρχής γενομένης από τον πολιτισμό, αλλά και τη συνέπεια στα λόγια του εκφραστή του πλέον. Ως εμπνευστής πια, ολοκλήρωσε την τοποθέτηση του με μια πιο λυρική διάθεση: Στα δύσκολα χρόνια ο πολιτισμός ήταν οδηγός, λέει ο κ. Ξυδάκης, αναφέροντας ως παράδειγμα τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό, που στην κατοχή ξεσήκωσε το λαό πάνω από το φέρετρο του Κωστή Παλαμά. Και στη συνέχεια κάνει μια γέφυρα μεταξύ του σήμερα, της άνοιξης του 2015 και της «διακοπείσας, χαμένης άνοιξης του ‘60», ξαναπιάνοντας το νήμα από εκείνη την εποχή, με ό,τι αυτή σήμαινε για τον πολιτισμό, αλλά και την πολιτική.

Κατ’ εμέ, ο πολίτης καλείται όχι σε λιτό βίο, αλλά σε ένα ταξίδι επιστροφής μέσα του, στις ρίζες του, στην παράδοση του και την πολιτιστική του κληρονομιά. Μέσα από αυτό το ταξίδι θα ξαναβρεί τον εαυτό του, την οικογένεια του και τη γειτονιά του. Μια ελιά, μια φρεσκοβαμμένη αυλή, έναν άνθρωπο ή μια ιδέα να νοιάζεται, μια παρέα για μοιρασιά και κρασί, την καλαισθησία και την ευγένεια  στον καθημερινό απλό βίο δηλαδή. Αυτό που κατά τον Νίκο Ξυδάκη είναι ο Πολιτισμός.


Η κ. Μάγδα Κατόπη είναι MSc Οικονομολόγος – Σύμβουλος Επικοινωνίας, Ειδ. Σύμβουλος Αντιπεριφερειάρχη Επιχειρηματικότητας Εμπορίου & Καινοτομίας Κρήτης


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου