Πειραματισμός και αριστεία

Ο εκπαιδευτικός Γιάννης Αντωνίου δίδει μια   αναλυτική απάντηση σε όσους διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους περί του ασύμβατου πειραματισμού και αριστείας. Προσυπογράφουμε το κείμενό του και το αναδημοσιεύουμε στο τετράδιο με την άδεια του.  [ Α.ΣΤΕΓΟΣ 24.02.2015]

Τα ΠΠΣ είναι σχολεία εκπαιδευτικής αριστείας. Όχι με την έννοια της επιλογής αρίστων μαθητών στην αφετηρία, αλλά με την έννοια της επαναφοράς στο προσκήνιο της ενοχοποιημένης και πρακτικά εξόριστης από το εκπαιδευτικό σύστημα ιδέας της ανάπτυξης και εφαρμογής άριστων εκπαιδευτικών πρακτικών.

Αυτό ακριβώς είναι και το πεδίο του Πειραματισμού στα σχολεία αυτά. Διαμορφώνουμε και αναπτύσσουμε δράσεις, οι οποίες αφού υποστούν την κατάλληλη επεξεργασία, αφού αξιολογηθούν επαρκώς και υποστούν τις αναγκαίες προσαρμογές, μπορούν να μεταφερθούν και στο υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα. Η όλη διαδικασία προϋποθέτει ότι οι μαθητές έχουν μία ελάχιστη δέσμη αναγκαίων δεξιοτήτων στους βασικούς εγγραμματισμούς, που ελέγχεται με τις εξετάσεις, και ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν τη γνώση και την επιθυμία να πειραματίζονται, με στόχο την ανάπτυξη των βέλτιστων και πιο αποτελεσματικών εκπαιδευτικών πρακτικών με συντεταγμένο και διαρκή τρόπο. Όσοι επικαλούνται το τυχαίο του δείγματος ως αναγκαία και υποχρεωτική συνθήκη της εγκυρότητας του πειράματος, αποσιωπούν ότι στις πειραματικές δράσεις η επιλογή των συνθηκών διεξαγωγής τους σχετίζεται με τις μεθόδους και τους στόχους αυτών που οργανώνουν το πείραμα.

Το πείραμα είναι μία δραστηριότητα που «περιορίζει» το φαινόμενο σε ένα ειδικό και εν πολλοίς κατασκευασμένο πλαίσιο συνθηκών και μέσα σ’ αυτό διατυπώνονται οι κατάλληλες ερωτήσεις και προκύπτουν τα ανάλογα συμπεράσματα για να ακολουθήσει η διαδικασία της γενίκευσης των εφαρμογών. Η αντλία του Boyle δεν ήταν η φύση, όπως και τα σχολεία που οραματίστηκαν ο Kerschensteiner, ο Gaudig, ο Dewey, ο Claparede, ο Δελμούζος δεν ήταν τα τυχαία σχολεία της εποχής τους. Απ’ αυτήν την άποψη, η τυχαιότητα του δείγματος, η οποία τάχα εξασφαλίζεται με την κλήρωση, και το τυχαίο σχολείο ως προϋποθέσεις εγκυρότητας του πειράματος είναι ένας ακόμη μύθος, που προσφέρει επιχειρήματα στην ιδεοληψία του εξισωτισμού προς τα κάτω. Εμείς δεν κρύψαμε ποτέ ότι στόχος μας είναι η ανάπτυξη της εκπαιδευτικής αριστείας στα σχολεία μας και η αναζήτηση των τρόπων διάχυσής της σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Υποστηρίζουμε βάσιμα όμως ότι με τυχαίο δείγμα μαθητών και εκπαιδευτικών απλώς αυτό το πείραμα δεν μπορεί να γίνει.

Τέλος, και για να τελειώνουμε και με το μύθο περί επιδίωξης της αριστείας μέσω των εξετάσεων, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλα τα ΠΠ Γυμνάσια το μεγαλύτερο ποσοστό των επιτυχόντων στις εξετάσεις πέρασε με βαθμολογίες που κινούνται μεταξύ 12,5 και 15, ενώ στα Λύκεια ένας σημαντικός αριθμός μαθητών πέρασε με βαθμολογίες στην περιοχή του 10. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι και η κοινωνική διαστρωμάτωση των μαθητών μας είναι αντιπροσωπευτική και να τονίσουμε μάλιστα ότι ιδιαίτερα σε ΠΠ σχολεία του κέντρου της Αθήνας υπάρχει και σημαντικό ποσοστό μεταναστών.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η αριστεία δεν επιδιώκεται ούτε προκύπτει κατά την επιλογή των μαθητών και οι εξετάσεις απέχουν πόρρω από το να λειτουργούν ως ο αποφασιστικός μηχανισμός κοινωνικής επιλογής. Ενδεχομένως να γινόμαστε κουραστικοί επαναλαμβάνοντας ότι δεν επιλέγουμε αρίστους μαθητές. Ωστόσο, μέσα από την ανάπτυξη των βέλτιστων εκπαιδευτικών πρακτικών στα σχολεία μας, επιδιώκουμε να διαπλάσουμε εγγράμματους ανθρώπους διαπαιδαγωγημένους στο πνεύμα υψηλών εκπαιδευτικών απαιτήσεων και αξιοκρατίας που θα αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση στη μαθητική αλλά και στην ενήλικη ζωή τους.

Σχετικά με την κριτική περί φροντιστηρίων, είναι γεγονός ότι πολλά παιδιά που συμμετείχαν στις εξετάσεις είχαν φροντιστηριακή στήριξη. Αντίστοιχα υπάρχουν πολλά παιδιά που συμμετείχαν στις εξετάσεις και πέτυχαν, χωρίς ούτε μία ώρα φροντιστηριακής προετοιμασίας. Όπως είναι γνωστό, το φροντιστήριο είναι θεσμός άτυπης εκπαίδευσης, παρών στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, στην προετοιμασία για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια αλλά και στην υποστήριξη της ενασχόλησης του μαθητή με τις «καθημερινές του υποχρεώσεις». Ένας συνδυασμός των εγγενών αδυναμιών του εκπαιδευτικού συστήματος και μίας νοοτροπίας κυρίαρχης στις συνειδήσεις των γονέων, έχει βοηθήσει να ριζώσει ο συγκεκριμένος θεσμός στην ελληνική πραγματικότητα. Ωστόσο, η ύπαρξη αυτής της παθογένειας δε μπορεί να ακυρώσει την ανάγκη να υπάρχουν διαδικασίες επιλογής για τους μαθητές των ΠΠΣ για τους λόγους που προαναφέραμε.

Ο κ. Γιάννης Αντωνίου είναι  διευθυντής του 2ου Προτύπου Πειραματικού Γυμνασίου Αθήνας.