La grande bellezza

[...]Χανόταν σε  ατέλειωτες μικρές στιγμές. Μακρινά όνειρα και μονοπάτια σε χρόνους αλλοτινούς ανοιγόταν και έκλειναν μπροστά του. Ήξερε ότι κουβαλούσε ακέραια τη συλλογική μνήμη παλιών συντρόφων και φίλων. Ακούμπησε με αισιοδοξία στο μέλλον που είχε να διανύσει, θυμήθηκε ένα σύνθημα κοντά στην ηλικία του...  "όταν σας εξετάζουν, απαντήστε με ερωτήσεις" και αφέθηκε στην προσμονή της!

Την Τετάρτη 13 Αυγούστου θα συναντήσουν την Τέλεια Ομορφιά. Στον θερινό της πόλης στην πύλη "Βηθλεέμ". Το βράδυ, στον θερινό κινηματογράφο, θα καθίσω στη θέση σου. Στα δεξιά της οθόνης, στο σκαλάκι της πλατείας. Για δυό ώρες, όσο διαρκεί η προβολή, το διάλειμμα, η αποχώρηση των θεατών, θα λείπω εγώ, όχι εσύ [...]

γράφει ο Θοδωρής Κουτσουγιαννόπουλος

Ρώμη, εν μέσω μεγαλοπρεπούς θέρους. Τουρίστες συρρέουν στον λόφο Γιανίκουλουμ. Ένας Ιάπωνας καταρρέει από την πολλή ομορφιά. Ο Τζεπ Γκαμπαρντέλα, ένας εμφανίσιμος άντρας με ακαταμάχητη γοητεία, παρόλα τα πρώτα σημάδια των γηρατειών, απολαμβάνει στο μέγιστο την κοινωνική ζωή της πόλης. Παρευρίσκεται σε σικ δείπνα και πάρτι, όπου το λαμπερό του πνεύμα και η ευχάριστη παρουσία του είναι πάντα ευπρόσδεκτα. Ένας επιτυχημένος δημοσιογράφος και αμετανόητος γόης είχε γράψει στα νιάτα του ένα μυθιστόρημα που του εξασφάλισε ένα λογοτεχνικό βραβείο και τη φήμη του καταπιεσμένου καλλιτέχνη. Καμουφλάρει τη δυσφορία του με κυνισμό, που τον κάνει να βλέπει τον κόσμο με πικρόχολο σαρκασμό. Στην ταράτσα του διαμερίσματός του, με θέα το Κολοσσαίο, οργανώνει πάρτι όπου «Το Ανθρώπινο Σύστημα» –ο τίτλος του μυθιστορήματος του– ξεγυμνώνεται και όπου διαδραματίζεται η κωμωδία της ανυπαρξίας.

Κουρασμένος από τον τρόπο ζωής του, ο Τζεπ καμιά φορά ονειρεύεται να ξαναπιάσει το γράψιμο, στοιχειωμένος από τις αναμνήσεις ενός νεανικού έρωτα. Θα τα καταφέρει όμως; Μπορεί να ξεπεράσει τη βαθιά αποστροφή του για τον εαυτό του και τους άλλους σε μια πόλη της οποίας η εκθαμβωτική ομορφιά σε παραλύει;

Στην καλύτερη του ταινία, ο Πάολο Σορεντίνο ανοιγοκλείνει τις πόρτες του Roma του Φεντερίκο Φελίνι και με αιθέρια κινηματογράφηση διεισδύει στη στυλάτη απόγνωση ενός πάλαι ποτέ ταλαντούχου συγγραφέα, του Τζεπ Γκαμπαρντέλα, ο οποίος στα 65 του αθέτησε προ πολλού τη μεγάλη υπόσχεση της πρώτης και μοναδικής εκδοτικής του επιτυχίας και πλέον περιφέρεται ως άλλος μπον βιβάν, σνομπ, κυνικός, επιδεικνύει τη μοναχικότητά του, διαφημίζει την αδιέξοδη εξυπνάδα του, αδυνατώντας ωστόσο να κρύψει άλλο και τους δαίμονες που τον καταδιώκουν – μια χαμένη ευκαιρία στον μεγάλο νεανικό έρωτα και έναν σαφή σκοπό. 

Στο πρώτο μέρος, ο Γκαμπαρντέλα ποζάρει νωχελικά στο εκπληκτικό διαμέρισμά του απέναντι από το Κολοσσαίο, σαν ταριχευμένη ταπετσαρία στα μνημεία της πόλης. Ακόμα και στα πάρτι και τα καλέσματα που αποδέχεται απρόθυμα ή που διοργανώνει ο ίδιος προσβάλλει τους φίλους του και μοιάζει με άγαλμα που απώλεσε την ανθρωπιά του, ένα θηρίο που βρυχάται ξέψυχα ξοδεύοντας το κοφτερό και αναλυτικό μυαλό του. Στη συνέχεια, αναζητά λόγο ύπαρξης στο μεταφυσικό, στα κόλπα ενός ταχυδακτυλουργού και στη θρησκεία (θυμάστε τους καρδινάλιους στον Φελίνι;). Λυγίζει και αναπολεί, χώνεται στον δαίδαλο των αναμνήσεων με λύπη και χάνεται στις παγίδες της νοσταλγίας σαν να σύρεται προς την αυτοεξόντωση. 

Ο Σορεντίνο αντιμετωπίζει τον Γκαμπαρντέλα σαν έναν μελλοθάνατο που δεν καταδέχεται να εγκαταλείψει το σώμα και το πνεύμα του από κοκεταρία και εγωισμό. Διότι μόνο ένας αλαζόνας μπορεί να επαναλαμβάνεται πεισματικά και χωρίς νόημα, να ξανακάνει τις ίδιες διαδρομές, να παρατηρεί και να σαρκάζει τον κόσμο χωρίς να περιμένει ουσιαστικά τίποτε από κανέναν, σαν ένα ανερμάτιστο απολειφάδι της χρυσής Ιστορίας, χωρίς δέσμευση και προορισμό. Δεν κοροϊδεύει τη μοίρα, την υποτιμά. 

Αλλά η Ρώμη τον κρατάει ζωντανό. Με την αιωνιότητα και την ομορφιά της. Η πόλη γοητεύει αβίαστα και αφάνταστα τον θεατή και τον παρασύρει σε μια μεγάλη βόλτα, στους δρόμους, στα σοκάκια, στους λόφους, στις βεράντες, στις ταράτσες και στον Τίβερη με τα μάτια ενός υπερήφανου πικρόχολου, που καμαρώνει σιωπηλά το παρελθόν της, οικτίρει τους τουρίστες, απεχθάνεται εύγλωττα την ελίτ και κρύβει μία μεγάλη προσωπική ματαίωση. 

Ο Γκαμπαρντέλα είναι ένα στοιχειό που μασκάρει την αποστροφή με βαθιά ελπίδα πως κάτι επιτέλους θα ζωντανέψει, ίσως ανακαλώντας τα ψήγματα ενθουσιασμού και ορμής που είχε όταν, νέος, έγραψε Το ανθρώπινο σύστημα, το μυθιστόρημα του. Είναι ένας σπουδαίος αντι-μυθιστορηματικός χαρακτήρας, ένας δορυφόρος της Ρώμης, που γλιστράει μέσα της σαν ένα υπέροχο τράβελινγκ που δεν τελειώνει ποτέ, πρωταγωνιστής σε μια κωμική λούπα γεμάτη κομψότητα, συμμετρία, σκοτεινιά και απόγνωση, φυλακισμένος για πάντα στην τέλεια ομορφιά της. Αριστούργημα!