Σελιδοδείκτης 06.04.2015

Σελιδοδείκτης 42ος

Antonio Tabucchi

Τρεις ασήμαντες ιστορίες χωρίς συμπέρασμα

Μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης

εκδόσεις ΑΓΡΑ, Αθήνα 2005

γράφει η Ελένη Γκίκa

Τα πικρά δάκρυα της Ντολόρες

Ο τίτλος τους, σχήμα οξύμωρο. «Τρεις ασήμαντες ιστορίες χωρίς συμπέρασμα». Ενδεχομένως κοντά σε ότι δηλώνουν όσον αφορά το συμπέρασμα. Τρία διηγήματα του σπουδαίου ιταλού συγγραφέα γραμμένα σε τρεις διαφορετικές περιόδους και σε τρία διαφορετικά στυλ. Κοινό και στα τρία το θέμα. Η τρομοκρατία αλλά ιδωμένη από τα… μετόπισθεν. Γι’ αυτό και διεισδύουν βαθύτερα στο φαινόμενο, γι’ αυτό και εντοπίζουν τις ενδεχόμενες αιτίες, περιγράφουν καλύτερα και βαθύτερα τις ψυχικές καταστάσεις.

Η απάντηση- όπως και σε όλα τα ανθρώπινα ή τα μεγάλα, και ιδιαιτέρως σε εκείνα που επιδέχονται ερμηνεία εκ των υστέρων ή πολιτική εκμετάλλευση- δεν είναι «λουκουμάκι στο πιατάκι», δεν μας δίνεται. Η κεντρική ιδέα, αναλόγως του οπτικού πρίσματος, άλλη για τον καθένα. Το αποτέλεσμα, τρία αποκαλυπτικά για το φαινόμενο και για το μέγεθος του συγγραφέα διηγήματα με τους επί μέρους τίτλους:

«Η Ντολόρες Ιμπαρούρι χύνει πικρά δάκρυα»,

«Μπορεί το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στη Νέα Υόρκη να προκαλέσει τυφώνα στο Πεκίνο;» και

«Μικρές παρεξηγήσεις άνευ σημασίας».

Και στις τρεις ιστορίες η λέξη «τρομοκρατία» δεν εμφανίζεται ούτε μια φορά. Αλλά ως κοινός παρανομαστής κυριαρχεί όπως και στην ζωή της Ιταλίας κυρίως κατά την δεκαετία του ’70.

Στο πρώτο διήγημα του βιβλίου «Η Ντολόρες Ιμπαρούρι χύνει πικρά δάκρυα» ηρωίδα είναι ενός τρομοκράτη η μάνα. Και μέσα από τον μονόλογό της, «ο τρομοκράτης παιδί». Ο «Πιτίκε», όπως τον φώναζαν οι οικείοι του που σημαίνει «μικρούλης» αλλά «θα σας ήμουν ευγνώμων αν δεν αναφέρατε αυτό το όνομα στην εφημερίδα σας». Ο «Πιτίκε» που πέρασε τα παιδικά του χρόνια παίζοντας με τον Πινόκιο, που υπήρξε τόσο έξυπνος και στο σχολείο ιδιαίτερα χαρισματικός, που άκουγε με προσοχή τις ιστορίες του πατέρα του με τον οποίο αντήλλασε γράμματα που ήταν το δικό τους παιχνίδι. «Διάβαζαν βιβλία και ύστερα έγραφε ο ένας στον άλλο γράμματα σαν να ήταν ο καθένα τους ένα πρόσωπο από τα βιβλία». Έτσι ο Λίβινγκστοουν, ο Χάκλεμπερρυ Φιν, ο Κιμ, ο Παστέρ και ο Γαβριάς, η Πασιονάρια Ντολόρες ή Ιμπαρούρι ήταν ένας δικός τους άνθρωπος και με όσα συνέβαιναν στην Ρωσία (όταν ο Χρουστσόφ είχε αποκαλύψει τις φρικαλεότητες των προκατόχων του) «η Ντολόρες Ιμπαρούρι» «έχυσε δάκρυα πικρά» στην αλληλογραφία τους. Όπως τώρα η μάνα του, που θρηνεί για τον σκοτωμένο της Πιτίκε κοιτώντας την φωτογραφία του στην εφημερίδα.

Στο δεύτερο διήγημα του βιβλίου «Μπορεί το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στη Νέα Υόρκη να προκαλέσει τυφώνα στο Πεκίνο;» η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα ανακριτικό γραφείο. Είναι το μικρό χρονικό ενός ιεροεξεταστικού διαλόγου, μιας «μεταμελημένης ομολογίας». Ο υπογράφων «θα είστε ο κύριος Πεταλούδας», φέρων ένα κωδικοποιημένο όνομα θα πρέπει να γεννήσει μια ιστορία για να υποστηρίζει την αρχική φράση «μετανιώσει». Διότι ο ντυμένος στα γαλάζια κύριος «μπορείτε να με λέτε κύριο Συνείδηση» είναι σαφής: «βρισκόμαστε σε ένα φράκταλ. Αποτελείτε κι εσείς μέρος ενός φράκταλ, μια κίνησή σας μπορεί να μετατρέψει αυτό το φράκταλ, αγαπητέ κύριε Πεταλούδα, γι’ αυτό και πρέπει να κουνάτε τα φτερά σας όπως πρέπει».

Το τρίτο διήγημα «Μικρές παρεξηγήσεις άνευ σημασίας» είναι «ένα διήγημα για το ανθρώπινο πεπρωμένο». Πρωταγωνιστές, δυο παλιοί φίλοι, δυο συμμαθητές στο γυμνάσιο και μετά στο πανεπιστήμιο. Ο ένας έγινε δικαστής και ο άλλος τρομοκράτης. Και η ζωή τα φέρνει έτσι ώστε ο δικαστής δικάζει τον τρομοκράτη. Ανάμεσα στο κοινό αυτής της μοιραίας τρόπον τινά δίκης ένας τρίτος άνθρωπος, ένας δημοσιογράφος και συγγραφέας, φίλος και των δυο που προσπαθεί να βγάλει άκρη. Να ανακαλύψει το μυστικό που προκάλεσε τελικά όλη αυτή την κατάσταση, να ξεδιαλύνει το πώς συμβαίνει «ο ρόλος που παίζει κάποιος να γίνεται πραγματικότητα» και «η ζωή να παγιώνει τα πράγματα, και οι συμπεριφορές να γίνονται επιλογές».

Τρεις γοητευτικές ιστορίες σαν μικρά υπαρξιακά αινίγματα. Που ξεδιαλύνουνε συμπεριφορές, μας γεμίζουν λογοτεχνία και μουσικές, μας αποκαλύπτουν έναν σημαντικό μέσα από τις λεπτομέρειες συγγραφέα. Με τέλος ανοιχτό σαν ζωή.

Πηγή: Fractal

Ο σελιδοδείκτης κάθε Δευτέρα θα συναντάει βιβλία και θα μεταφέρει μια πρόταση ανάγνωσης. Βιβλία που διαβάσαμε ή και εκείνα που μας περιμένουν υπομονετικά. Έτσι, για να αποφύγουμε τον υποκειμενισμό της δικής μας ανάγνωσης, καταξιωμένες πένες  οδηγούν την παρουσίαση.