Ηλίας Ηλιού. Η συνέπεια ενός μετριοπαθούς αριστερού δημοκράτη

γράφει ο Γιώργος Ν. Αλεξάτος

Είκοσι εννιά χρόνια μετά τον θάνατό του, στις 25 Ιανουαρίου 1985, μπορούμε να μιλήσουμε με κατασταλαγμένη άποψη για έναν άνθρωπο που επί δεκαετίες είχε μια σταθερή παρουσία από θέσεις ηγετικές στην Αριστερά. Για έναν αριστερό αγωνιστή και πολιτικό που πλήρωσε το τίμημα της πολιτικής του δράσης, έχοντας εξοριστεί σε δύσκολους καιρούς για την Αριστερά και τον λαό μας, στα 1947-51 και στα 1967-71. Που έχοντας ως αφετηρία της συμμετοχής του στην πολιτική την ένταξή του στη νεολαία της Δημοκρατικής Ένωσης, του κόμματος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, παρέμεινε πάντα ένας συνεπής αριστερός δημοκράτης, παρά τη μετατόπισή του προς την κομμουνιστική Αριστερά.

Επιφανής νομικός, μεταφραστής έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, συγγραφέας και ο ίδιος πολιτικών κειμένων, ο Ηλιού συμμετείχε στο ΕΑΜ και το 1945 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Εκλέχτηκε βουλευτής της ΕΔΑ ως εξόριστος το 1951, αλλά αν και απελευθερώθηκε η εκλογή του ακυρώθηκε. Επανεκλέχτηκε το 1956 και παρέμεινε βουλευτής και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος μέχρι την επιβολή της δικτατορίας το 1967.

Ο Ηλίας Ηλιού υπήρξε ο πλέον συνεπής και σταθερός υπερασπιστής εκείνης της πολιτικής που εκφράστηκε χαρακτηριστικά με την περίφημη φράση του "θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα". Πιστεύοντας ειλικρινά ότι η ήττα του αριστερού κινήματος της δεκαετίας του '40 οφειλόταν σε λάθη "αριστερού χαρακτήρα", θεωρούσε πως μόνο με την αυστηρή προσαρμογή της πολιτικής της Αριστεράς στο πλαίσιο της νομιμότητας θα μπορούσε να ανασυγκροτηθεί το κίνημα και να περάσει στην αντεπίθεση.

Ο σταθερός αυτός προσανατολισμός του εκφράστηκε και κατά την περίοδο της δικτατορίας, όταν, το 1973, τέθηκε το ζήτημα της "φιλελευθεροποίησης" του καθεστώτος. Ο Ηλιού, έχοντας μείνει έξω και από τα δύο κόμματα που προέκυψαν από τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, υποστήριξε την αξιοποίηση των διαδικασιών φιλελευθεροποίησης, ακόμα και με τη συμμετοχή της Αριστεράς στις εκλογές που σχεδίαζε η Χούντα. Επρόκειτο για εκείνες τις διαδικασίες που ανέκοψε η Εξέγερση του Νοέμβρη 1973.

Επικεφαλής της μεταδικτατορικής ΕΔΑ, ο Ηλιού παρέμεινε συνεπής στις απόψεις του, υποστηρίζοντας μια πολιτική μετριοπαθούς αντιπολίτευσης προς τις κυβερνήσεις της Δεξιάς, ενώ από το 1981 τάχθηκε υπέρ της στήριξης των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. 

Ανεξαρτήτως της όποιας εκτίμησης των απόψεών του, ο Ηλιού δεν μπλέχτηκε σε ίντριγκες, δεν έκυψε τις προθέσεις του, δεν αποπειράθηκε να εξαπατήσει κανέναν. Μπορεί να μην ήταν ο επαναστάτης που θα ενέπνεε ανατρεπτικές διαθέσεις, υπήρξε όμως συνεπής και ως αριστερός και ως δημοκράτης. Στο πλευρό καθενός που δοκιμαζόταν από την κρατική καταστολή, αλλά και αταλάντευτος υποστηρικτής της δημοκρατίας μέσα στους αριστερούς κομματικούς φορείς.

Σε μια περίοδο όπως αυτή που διανύουμε, όταν η "αριστερή μετριοπάθεια" ταυτίζεται με την ίντριγκα και την απόκρυψη των πραγματικών στόχων των φορέων της, η αναφορά στον Ηλιού δείχνει πως μπορεί να είναι κάποιος μετριοπαθής αριστερός, παραμένοντας δημοκράτης και έντιμος. Όπως, άλλωστε, μπορεί να είναι και "επαναστάτης", αλλά να έχει πάρει διαζύγιο από την πολιτική εντιμότητα. 

Λίγα λόγια για τον Γιώργο Ν. Αλεξάτο :

Κατάγεται από την Κεφαλονιά και γεννήθηκε στον Αστακό Ακαρνανίας το 1956. Από τα παιδικά του χρόνια έζησε στην Αθήνα και τον Πειραιά και κατά καιρούς στην Πάτρα και τη Θεσσαλονίκη. Τελείωσε 7τάξιο νυχτερινό Γυμνάσιο, εργαζόμενος ως οικοδόμος. Έχει εργασθεί και ως δημοσιογράφος, εκδότης και διευθυντής εντύπων, ιδιοκτήτης καφενείων και μπαρ κ.ά.
Ασχολείται με τη μελέτη της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής κοινωνικής ιστορίας. Έχουν κυκλοφορήσει βιβλία του σχετικά με την ιστορία του εργατικού κινήματος, αλλά και το λαϊκό τραγούδι.