Σελιδοδείκτης 30.11.2015

Σελιδοδείκτης 75ος

Ζωρζ Σιμενόν
Το μπλε δωμάτιο
μετάφραση: Αργυρώ Μακάρωφ,
εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2003

Εγκλωβισμένοι στο «Μπλε δωμάτιο»

γράφει ο Νίκος ΔΑΒΒΕΤΑΣ

Η μεταφορά στην οθόνη του κλασικού πια νουάρ μυθιστορήματος του Ζωρζ Σιμενόν «Το μπλε δωμάτιο», από τον Γάλλο σκηνοθέτη Ματιέ Αμαλρίκ, και η επιτυχία της ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 2014, έδωσαν την απαραίτητη ώθηση ώστε να ξαναδούμε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων το αριστουργηματικό έργο του διάσημου Βέλγου συγγραφέα.

«Το μπλε δωμάτιο» θεωρείται κλασικό του είδους, γιατί κατά κάποιο τρόπο η διαλεύκανση του μυστηρίου αγγίζει το τραγικό, έτσι όπως το αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, επιβεβαιώνοντας εκείνους τους θεωρητικούς της λογοτεχνίας που επισήμαναν ότι ο «Οιδίπους τύραννος» και η «Μήδεια» ίσως είναι τα πρώτα αστυνομικά έργα στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ως γνωστόν, στα έργα του Ζωρζ Σιμενόν δεν υπάρχουν σίριαλ-κίλερ, καταδιώξεις αυτοκινήτων και μαχαιρώματα. Τα πάντα κινούνται αθόρυβα, υπαινικτικά, οδηγώντας στην κορύφωση του δράματος χωρίς λεκτικά εφέ και εντυπωσιακά ευρήματα.

Η εναρκτήρια σκηνή του μυθιστορήματος, από τις πιο δυνατές που έχουν γραφτεί, δεν έχει τίποτα το ασυνήθιστο. Στο μπλε δωμάτιο του ξενοδοχείου που στεγάζει τον παράνομο έρωτά τους, ο Τόνι και η Αντρέ μόλις έχουν ολοκληρώσει την ερωτική τους συνεύρεση και αποκαμωμένοι ανταλλάσσουν βλέμματα ικανοποίησης, δίχως καμιά ενοχή για τη μοιχεία που διαπράττουν. Η μοιραία ερώτηση θα έρθει από την Αντρέ, που θεωρεί τον γάμο της αποτυχημένο και τον συζυγό της, Νικολά, υπέρμετρα τσιγκούνη και υποχόνδριο. «Αμα ξαναβρώ την ελευθερία μου θα ξανάβρισκες κι εσύ τη δική σου ελευθερία;» ρωτάει, δήθεν αθώα, τον εραστή της, μα απάντηση δεν παίρνει.

Ο Τόνι, βέβαια, παρότι απολαμβάνει το εξωσυζυγικό σεξ, δεν σκέφτεται καθόλου το διαζύγιο για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχει κανένα παράπονο από τη γυναίκα του. Ομως η Αντρέ, όταν μιλάει για την «ελευθερία τους», έχει κάτι πιο δραστικό στο μυαλό της από ένα χρονοβόρο και πολυδάπανο διαζύγιο: το τέλειο έγκλημα. Τουλάχιστον αυτή την εντύπωση σχηματίζει ο αναγνώστης ώς και τη μέση του βιβλίου, αφού ήδη από τη σελίδα 14 αντιλαμβάνεται ότι ένα έγκλημα έχει συντελεσθεί και ο Τόνι ξαναθυμάται την ερωτική τους συνεύρεση στο μπλε δωμάτιο, στο πλαίσιο μιας αστυνομικής ανάκρισης και ύστερα από τις επίμονες ερωτήσεις του Ανακριτή, αλλά και του ψυχιάτρου Μπιγκό, ο οποίος παρίσταται ως εμπειρογνώμων της αστυνομίας. Η παρουσία του τελευταίου μάς προϊδεάζει ήδη για ένα «αλλόκοτο» έγκλημα, έξω από τα συνήθη ερωτικά, όπου οι ρόλοι θύτη και θύματος είναι δυσδιάκριτοι και η ουσία διαρκώς χάνεται πίσω από τις λεπτομέρειες.

Υπό μια άλλη οπτική γωνία, το μυθιστόρημα του Σιμενόν δεν εξελίσσεται στο μπλε δωμάτιο του ξενοδοχείου, αλλά στο ανακριτικό γραφείο, όπου ο Τόνι, κατηγορούμενος για τη δολοφονία της γυναίκας του, Ζιζέλ, απαντά στις ερωτήσεις των ειδικών ανακαλώντας στη μνήμη του, λεπτό προς λεπτό, τα μοιραία βήματα της άπιστης και δολερής Αντρέ που τον οδηγούν χωρίς να το ξέρει στον φόνο.

Είναι όμως δολερή η Αντρέ ή είναι απλώς μια πληγωμένη, ανικανοποίητη γυναίκα της επαρχίας, που βλέπει, όπως η μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ, τη ζωή της να καταστρέφεται κι αντί να αυτοκτονήσει σαν την Μποβαρί προτιμά να σκοτώσει; Αναμφισβήτητα η αμφισημία των ηρώων, η τραγική τους ύπαρξη πέρα από το κακό και το καλό είναι η μεγάλη κατάκτηση του Σιμενόν, που αποφεύγει τα στερεότυπα του εγκλήματος, τα κλισέ του αστυνομικού και δίνει ψυχολογικό έρμα στο έργο του. Η Αντρέ μπορεί ως μοιραία γυναίκα να έχει τις προδιαγραφές μιας «νουάρ» προσωπικότητας, όμως στιγμές ξεφεύγει από το σχήμα της και ενδύεται τον ρόλο της σύγχρονης Κλυταιμνήστρας.

Ο Ζωρζ Σιμενόν δεν προσπαθεί να αναλυθεί σε κρίσεις ηθικού χαρακτήρα. Δεν θέλει να γίνει ανακριτής ή δικαστής. Τον ενδιαφέρει να αναδείξει την ανθρώπινη αμφισημία, τα αδιέξοδα των τραγικών συγκρούσεων, και τις ηθικές προεκτάσεις προτιμά να τις σκεφθεί ο ίδιος ο αναγνώστης, αφού ολοκληρώσει την κατανόηση των ηρώων του.

πηγή: εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ