Σελιδοδείκτης 18.05.2015

Σελιδοδείκτης 48ος

Ηλίας Μαγκλίνης
Η ανάκριση
εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα 2008

"Κάθε σπίτι και τα φαντάσματά του", λέει ο πατέρας της Μαρίνας. "Η κόρη μου έγινε καλλιτέχνις. Πήρε το μέρος των φαντασμάτων".

γράφει η Ελισάβετ Κοτζιά

Θέμα στο πρώτο πεζογραφικό έργο του Ηλία Μαγκλίνη «Σώμα με σώμα» (2005) ήταν ο θάνατος. Η καινούργια νουβέλα του, «Η ανάκριση», εμφανίζει ως πρωταγωνιστή το ανθρώπινο σώμα που πάσχει, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα μέσα από μια συναρπαστικώς οδυνηρή αφήγηση έναν αξιοσημείωτο νεότερο συγγραφέα (Κέδρος, σελ. 127). 

Οπως είχε την ευκαιρία να πληροφορηθεί το αθηναϊκό κοινό, η διάσημη περφόμερ από το Βελιγράδι Μαρίνα Αμπράμοβιτς συνηθίζει να υποβάλλει το σώμα της σε ακραίες εξευτελιστικές καταστάσεις. Στις παραστάσεις της περιλαμβάνονται τραυματισμοί και αυτοτραυματισμοί με μαχαίρια, μαστίγια, φωτιές, αγκάθια, ξυράφια. Και δεν είναι η μόνη. Αποτελεί κομμάτι μιας ευρύτερης δημοφιλούς τάσης, την οποία έχουμε συχνά παρακολουθήσει μέσα από φωτογραφίες και βίντεο σε διεθνή καλλιτεχνικά βήματα όπως στην αθηναϊκή Οutlook ή στην Μπιενάλε της Βενετίας. «Τόσοι βασανισμένοι άνθρωποι στον πλανήτη - βιασμένοι, ευνουχισμένοι, μαστιγωμένοι, πώς είναι δυνατόν να πηγαίνεις και να σακατεύεις εσύ ο ίδιος το κορμί σου;», αναρωτιέται ο εξηντάχρονος ήρωας της ιστορίας του Μαγκλίνη στην προσπάθειά του να αντέξει τη συμμετοχή της μονάκριβης κόρης του σε μια τέτοια κουλτούρα πόνου; Διότι η συνώνυμη με το διάσημο ίνδαλμά της Μαρίνα εκφράζεται καλλιτεχνικά, υποβάλλοντας το σώμα της σε κάθε είδους βασανισμό. Ανορεξική αλλά εξαιρετικά εξωστρεφής, επιθετικά ομιλητική αλλά ιδιαιτέρως ειλικρινής, αδυσώπητα σκληρή αλλά και με αγωνία για την τύχη του άλλου, η τριαντάχρονη ηρωίδα δεν παύει να εκθέτει το λεπτεπίλεπτο κοριτσίστικο κορμί της σε διάφορα σόου φρίκης.

Ο Ηλίας Μαγκλίνης ξεκινά τη νουβέλα του από κάτι τόσο σύγχρονο όσο οι βασισμένες στο «κόνσεπτ αίμα και σπέρμα» καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και οι νέας τεχνολογίας ηλεκτρονικές τους αναπαραστάσεις. Και πραγματοποιώντας ένα αριστοτεχνικό αφηγηματικό άλμα πάνω απ' το κενό, επιτυγχάνει να κτίσει έναν ισχυρότατο δεσμό ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν· κατορθώνει να γεφυρώσει τη σημερινή αμέριμνη -στο δικό μας τουλάχιστον τμήμα του πλανήτη- ζωή με την απάνθρωπη βία και απώλεια που βίωσε στο μεγαλύτερο μέρος του ο 20ός αιώνας. Τι έχουν απογίνει όλα εκείνα τα φοβερά ατομικά και συλλογικά τραύματα θυτών και θυμάτων οι οποίοι απολαμβάνουν στις μέρες μας την αξιοζήλευτη δημοκρατική μας πανδαισία; Πού βρίσκεται καταχωνιασμένος όλος εκείνος ο πόνος και η φρίκη; Διότι, καθώς η ιστορία ξετυλίγεται, το ερώτημα που αναδύεται σταδιακά από τα χείλη της κόρης και απευθύνεται πιεστικά προς την πλευρά του πατέρα της είναι: «Τι σου έκαναν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, μπαμπά;» Στις αρετές του πεζογραφήματος ανήκει ότι ο Μαγκλίνης κατορθώνει να επανεντάξει στη νεότερη συλλογική μνήμη τα αποτρόπαια του ιστορικού παρελθόντος - και ότι ταυτόχρονα αίρει την τόσο παράδοξη, ολοκληρωτική σχεδόν, ασυνέχεια που σημειώνεται ανάμεσα στη σημερινή λογοτεχνική παραγωγή και στην αμέσως προγενέστερη πολιτική πεζογραφία των Φραγκιά, Κοτζιά, Κάσδαγλη, Βαλτινού και Αλεξάνδρου. Προκύπτει έτσι η εξής ειρωνικότατη συνθήκη. Η θηριωδία δεν εξαλείφθηκε· μετατοπίστηκε απλώς το κέντρο βάρους της - από εξωγενώς καταναγκαστική, έγινε ενδογενώς ηθελημένη.

Παράλληλα προς την απόλυτη ένταση των αισθήσεων την οποία γεννά ο ανυπόφορος σωματικός πόνος, με τέχνη ο συγγραφέας διανθίζει την ιστορία του με αντιπροσωπευτικά σύμβολα βίας έτσι ώστε η εμβέλεια του αφηγήματός του να αγκαλιάσει ολόκληρο τον πλανήτη. Σύμβολα βίας άλλοτε καταδικαστέα ως παράνομα και άλλοτε κοινωνικώς, θρησκευτικώς και καλλιτεχνικώς νομιμοποιημένα, όπως τα λογής λογής ξεσκισμένα σώματα απροστάτευτων πειραματόζωων, οι απεικονίσεις μαρτυρίων από καλλιτέχνες περιωπής, οι διαρκείς μαζικές λατρευτικές εκδηλώσεις του εσταυρωμένου Ιησού, αλλά και η σβάστικα και τα σφυροδρέπανα, τα θύματα των ρωσικών εισβολών και της σφαγής στην πλατεία Τιενανμέν, τα βασανιστήρια του Αμπού Γκραΐμπ και του Γκουαντάναμο. Επίτευγμα του πεζογράφου, ο οποίος στη μεταπολιτευτική ανατροπή του 1974 δεν ήταν παρά τεσσάρων ετών, αποτελεί ότι τίποτα στη νουβέλα του δεν παραπέμπει σε μια προκλητικά χυδαία νοσηρότητα αλλά σε μια δραματικά αναπόδραστη κοινωνική και υπαρξιακή συνθήκη. Σε αυτήν τη χτισμένη με καλλιτεχνική γνώση νουβέλα, κανένας άλλωστε από τους ήρωες δεν δικαιώνεται αλλά και κανενός το δίκιο δεν αφαιρείται. Ζητώντας απεγνωσμένα ν' απαλλαγεί από το δυσβάστακτο βάρος που της κληροδότησαν, η κόρη μεταμορφώνεται σε απάνθρωπο βασανιστή που με ασυνείδητη σκληρότητα καταλύει όπως ο κάθε βασανιστής τα όρια της ιδιωτικής σφαίρας. Παραιτημένος και ηττοπαθής, ο σιωπηλός πατέρας αντιλαμβάνεται ότι ουδείς έγινε γενναιότερος μέσω των βασανιστηρίων, κι ακόμα γνωρίζει από τον βίο του Μακρονησιώτη πατέρα του ότι η εξομολόγηση δεν γιατρεύει. Διότι από τον ανείπωτο εξευτελισμό του αβάσταχτου σωματικού πόνου δεν υπάρχει απελευθέρωση - ούτε η αποσιώπηση αλλά ούτε κι η αποκάλυψή του λυτρώνουν.

Πηγή: εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 

Ο σελιδοδείκτης κάθε Δευτέρα θα συναντάει βιβλία και θα μεταφέρει μια πρόταση ανάγνωσης. Βιβλία που διαβάσαμε ή και εκείνα που μας περιμένουν υπομονετικά. Έτσι, για να αποφύγουμε τον υποκειμενισμό της δικής μας ανάγνωσης, καταξιωμένες πένες  οδηγούν την παρουσίαση.