Υστερόγραφο

Οι "ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ", η "ΧΑΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ" τα διηγήματα και τα ποιήματα του συνθέτουν μαζί με τις μελέτες και τις μεταφράσεις του ένα τεράστιο έργο. Ένα έργο που υμνήθηκε, πολεμήθηκε, αγαπήθηκε και εξακολουθεί να διαβάζεται. Εξακολουθεί να προκαλεί νέες συζητήσεις. Όπως τα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. 

Για τον Στρατή Τσίρκα ο λόγος. Το "τετράδιο εξόδου" δημοσιεύει το Υστερόγραφο του, από τα Ημερολόγια της Τριλογίας στο οποίο απαντά με μοναδικό τρόπο στην ερώτηση "Ποιό είναι το Ανθρωπάκι;"

Παρακολουθώ εδώ και ένα μήνα ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής [γίνονται εδώ και χρόνια ενδιαφέροντα και ζωογόνα πράγματα στην πόλη.] Αν έχω καταλάβει καλά, βρισκόμαστε στο κεφάλαιο "κατασκευής" του ήρωα... Ο Τσίρκας ξεδιπλώνει  με εξαιρετικό τρόπο τους χαρακτήρες και τα στοιχεία που τον βοήθησαν να συνθέσει έναν από τους ήρωες της τριλογίας του. 

Συμμετέχω - μια σπείρα που απλώνεται- τα τελευταία 32 χρόνια στην ιστορία της ανανεωτικής αριστεράς στην Ελλάδα. Ένα στοιχείο του δικού μου βιογραφικού. Ο Τσίρκας απαντά με αιχμηρό και σαφή λόγο για τη μήτρα που γεννά... ανθρωπάκια στα κόμματα της αριστεράς...

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

- Ποιός είναι το Ανθρωπάκι;

Χρόνια τώρα, στην ερώτηση αυτή δίνω μια μόνο απάντηση... την ίδια κι όταν με ρωτούν ποιός είναι τάχα ο Μάνος Στεφανίδης: Είναι μια σύνθεση.

Για το Ανθρωπάκι, συναρμολόγησα εντυπώσεις μου από τα καμώματα κάποιων ανάμεσα στους πρωταγωνιστες του δράματος της Μέσης Ανατολής, τις έδεσα με δανεικές λεπτομέρειες, από τον ένα το γέλιο του ή ένα νευρικό τικ, από τον άλλο την περπατησιά ή το βερμπαλισμό του, τις συμπύκνωσα κι έφτιαξα ένα τύπο, που συμβολίζει μια νοοτροπία, ένα ήθος ζωής κι ένα ύφος δουλειάς, με τα θετικά και τ`αρνητικά τους. Προσπάθησα να τον κάμω πειστικό, δηλαδή, όσο γίνεται πιο κοντά στην ιστορική αλήθεια. Φαίνεται πως, ως ένα σημείο, αυτό το πέτυχα, γιατί δεν είναι λίγοι όσοι νομίζουν πως αναγνωρίσαν στο πρόσωπο του κάποιο στέλεχος από τις δικές τους εμπειρίες. Φυσικά, πέφτουν  έξω. Ας αφήσουμε πια τους "πληροφορημένους" ή τους ανεύθυνα περίεργους, που σου λένε με κωμική ασφάλεια: "Είναι ο Ν.", επειδή ο Ν. βρισκόταν κι έπαιξε σημαντικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, κι ας στάθηκε, τουλάχιστο για όσους ξέρουν κάπως τα πράγματα, υπόδειγμα σεμνότητας αγωνιστή και δημοκρατικής αγωγής.

Μπορεί, τέτοιες μαντευτικές ασκήσεις του αναγνώστη, να κολακεύουν τη ματαιοδοξία του συγγραφέα, όταν μάλιστα οι χαρακτηρισμοί "Ανθρωπάκι" και "κομμένες κεφαλές" έχουν περάσει στη πολιτική ορολογία και το δημοσιαγραφικό λεξιλόγιο. Άλλο όμως αυτό κι άλλο να διασύρονται - άθελα έστω- με τα ονόματά τους, απ` τις ταράτσες του ημερήσιου τύπου, άνθρωποι, που στο κάτω κάτω ανάλωσαν τη ζωή τους σε μια προσπάθεια, άσχετο αν και πότε και γιατί και πόσο αστόχησαν.

Για τη σύνθεση χρησιμοποιήθηκαν τέσσερεις πηγές: τέσσερεις αντιφασίστες αγωνιστές της Μέσης Ανατολής, που έτυχε να παρατηρήσω από κοντά ή από μακρυά τα φυσικά και τις πράξεις τους. Οι δυό συγχωρέθηκαν πιά, στα ξένα, ο ένας στην Ανατολική κι άλλος στη Δυτική Ευρώπη. Του τρίτου έχασα τα ίχνη από πολύ νωρίς, από το 1945... ίσως και να το θέλησα, ήταν ένας απίθανος τυχοδιώχτης. Για τον τέταρτο, τελευταία φορά που άκουσα, ήταν το 1968...βρισκόταν εκτοπισμένος στα Γιούρα...ελπίζω να ζει. Ένας πέμπτος, που στοιχεία του έρριξα στο λεβέτι της  σύνθεσης, έχει κι αυτός πεθάνει, είναι όμως αλλοδαπός και μπορώ να τον κατονομάσω: Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς Ντζουγκασβίλι Στάλιν. Υπάρχει και  έκτος: ο γράφων, στο βαθμό που κάθε μυθιστορηματικό πρόσωπο είναι κατά κάποιο τρόπο κομμάτι της αυτοβιογραφίας του συγγραφέα. 

Και θα θυμίσω εδώ, για παράδειγμα και όχι σα μέτρο σύγκρισης της ασήμαντης προσφοράς μου μ` εκείνη του γίγαντα των Γαλλικών Γραμμάτων και Δασκάλου μου, τη γνωστή κουβέντα του Γουστάβου Φλωμπέρ : "Η κυρία Μποβαρύ είμαι εγώ".

Στρατής Τσίρκας

Αθήνα, 5 Οκτωβρίου 1973

Στρατής Τσίρκας, ΤΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΛΟΓΙΑΣ "ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ", εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα 1973