Νίκος Μαμαγκάκης: " Εμένα και βουνά να μου έβαζες μπροστά μου, εγώ μουσικός θα γινόμουνα"

Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες της νεοελληνικής μουσικής με σπουδαίο έργο, ο Νίκος Μαμαγκάκης, πέθανε σήμερα το πρωί. Ο Νίκος Μαμαγκάκης έπασχε από καρκίνο και νοσηλευόταν στο Ερρίκος Ντυνάν όπου βρισκόταν σε κώμα.

Η ανακοίνωση του θανάτου του έγινε στην επίσημη σελίδα του στο facebook από τον κ. Δημήτρη Δερμάνη: «Σήμερα τα ξημερώματα ο Νίκος Μαμαγκάκης έφυγε από κοντά μας. Άφησε πίσω του ένα δυσαναπλήρωτο κενό αλλά και ένα τεράστιο μουσικό έργο που πάντα θα μας συντροφεύει. Καλό ταξίδι…»

Η εργογραφία του περιλαμβάνει όλα τα είδη: μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπερες, ηλεκτρονική μουσική, έργα για ορχήστρα, κύκλους τραγουδιών και άλλα. Ακριβώς διότι πίστευε -όπως εύστοχα σημειώνει σε ανακοίνωσή της η Δημοκρατική Αριστερά- ότι η "τέχνη είναι έντεχνη"...

Η ποίηση του Ρίτσου, του Καρυωτάκη, της Πολυδούρη, του Σεφέρη, του Ιατρόπουλου, του Εγγονόπουλου, αλλά και η λογοτεχνική ιστορία της πατρίδας του της Κρήτης, από τον Βιτσέντζο Κορνάρο και το Γιώργο Χορτάτση ως τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Παντελή Πρεβελάκη βρήκαν στο έργο του μια από τις πιο ευτυχείς συναντήσεις τους με τη μουσική.

Ο Νίκος Μαμαγκάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1929. Καταγόταν από οικογένεια λαϊκών μουσικών. [στο γενεαλογικό της δέντρο δεσπόσει η μορφή του λυράρη Ανδρέα Ροδινού]

Σπούδασε αρχικά στη Φιλαρμονική Ρεθύμνου (από 10 ετών) και παρακολούθησε μαθήματα στο Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα. Συνέχισε σπουδάζοντας σύνθεση με τον Καρλ Ορφ και τον 

Χ. Γκένταμερ στο Μόναχο και ηλεκτρονική μουσική στο Στούντιο Ηλεκτρονικής Μουσικής SIEMENS με τον Γιόζεφ Άντον Ρηντλ. Έχει λάβει υποτροφίες από την ελληνική κυβέρνηση, την Ανωτάτη Ακαδημία Μουσικής του Μονάχου και την πόλη του Βερολίνου (Deutscher Akademiscfier Auslauscudiensf).  

Ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '50 χειριζόμενος με πιο πρωτότυπο και προσωπικό τρόπο τα πρώιμα ηλεκτρονικά μέσα. Ακολουθεί ένα προχωρημένο μουσικό ιδίωμα, βασισμένο μερικά πάνω σε στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης, με πολλά όμως προσωπικά χαρακτηριστικά και στην δομή του ήχου και στην οργάνωση του, καθώς και στη μορφολογική διάρθρωση. 

Το 1962 πήρε το Β' βραβείο του μουσικού διαγωνισμού "Μάνος Χατζιδάκις" του ΑΤΙ, με τον "Μονόλογο" για σόλο τσέλο (ερμηνευτής ο Σωτήρης Ταχιάτης). Το 1964 πήρε το βραβείο μουσικής του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσ/νίκης για τη μουσική του στην ταινία «Μονεμβασιά» του Γιώργου Σαρρή. Επίσης, το 1968, πήρε το βραβείο των κριτικών του Φεστιβάλ Θεσ/νίκης για τη μουσική του στην ταινία Παρένθεση» του Τ. Κανελλόπουλου. Μετά από παραμονή 8 ετών στην Ευρώπη, επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα το 1965.

Οι αρχικές του αναζητήσεις αφορούσαν στην ανανέωση του ηχοχρώματος και τις δομικές και ρυθμικές σχέσεις που βασίζονται σε αριθμητικές αναλογίες, τόσο με βάση τα δυτικά πρότυπα όσο και με αναφορές στη δημοτική μας μουσική και κυρίως της ιδιαίτερης πατρίδας του. Σαν συνέπεια αυτής της αναζήτησης ήταν, η χρήση στα έργα του διαφόρων δημοτικών οργάνων (κρητική λύρα, σαντούρι, κ.α.) ή αντίθετα η χρήση και μόνο της ηχητικότητάς τους χωρίς αυτά καθ' εαυτά τα όργανα.

Μια προσωπική επιλογή -το έργο κρίθηκε και θα κριθεί στο σύνολό του-  η μουσική για κιθάρα και φωνή για την ταινία ΕΚΔΡΟΜΗ του Τάκη Κανελλόπουλου. Θεωρώ ότι η ευαισθησία και η τρέλλα των δύο δημιουργών βρίσκονται εδώ στο απόγειο τους.

Διαβάστε εδώ μια συνέντευξη του Νίκου Μαμαγκάκη. Αποκαλυπτική - για εμάς που δεν τον γνωρίσαμε προσωπικά. 

Δισκογραφία:

- «Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές» (1959 – 60) για 4 φωνές και 10 όργανα πάνω σε κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη

- «Κατασκευές», για φλάουτο και κρουστά (1960)

- «Συνδυασμοί» (1961), για έναν εκτελεστή κρουστών και ορχήστρα

- «Γλωσσικά Σύμβολα» (1961 – 62), για σοπράνο, μπάσο και μεγάλη ορχήστρα

- «Κασσάνδρα» για σοπράνο και 6 όργανα (1963)

- «Εκδρομή», σουίτα για σόλο κιθάρα (1963)

- «Ερωτόκριτος», μια μπαλάντα για τρεις φωνές και 5 όργανα «σε παλιό στυλ» (1964)

- «Κύκλος Αριθμών»:

1. ο «Μονόλογος» για σόλο βιολοντσέλο (1962, 2ο βραβείο του μουσικού διαγωνισμού του Α.Τ.Ι.),

2. οι «Ανταγωνισμοί», ένας διάλογος για βιολοντσέλο και έναν εκτελεστή κρουστών που κινείται, σε σχήμα τόξου (1963),

3. η «Τριττύς» για κιθάρα, 2 κοντραμπάσα, σαντούρι και κρουστά (1966), και

4. η «Τετρακτύς», για κουαρτέτο εγχόρδων (1963 – 66)

-«Πλούτος» (1965), του Αριστοφάνη

-«Θέαμα-Ακρόαμα» για φωνή, ηθοποιούς, όργανα (1967)

-«Μπολιβάρ» (1967), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Νίκου Εγγονόπουλου

-«Σενάριο για δυο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες», για φωνή, όργανα και μαγνητοταινίες (1968)

-«Αντινομίες» για σοπράνο, φλάουτο, 9 όργανα και μικρή χορωδία (1968)

-«Βάκχες», ηλεκτρονικό μπαλέτο (1969)

- «Παράσταση» (1969) για φλάουτα και πολυτάλαντη σοπράνο και ηθοποιό

-«Άσκηση», για βιολοντσέλο σόλο (1969 – 70)

-«Ελεγεία» (1969). για φλάουτο

-«Περίληψη», για φλάουτο (1970)

-«Ερωφίλη» (1970), του Γεωργίου Χορτάτση, μονόπρακτη λαϊκή όπερα

-«Αναρχία», για κρουστά και ορχήστρα (1970), παραγγελία του Φεστιβάλ Do-Naueschingen

-«Πένθημα», στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου για σόλο κιθάρα (1970 – 1971)

-«Αγωνιστές της λευτεριάς 1821» (1971), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Σεφέρη, Πρεβελάκη, Ιατρόπουλου

-«Κυκεώνας» για ένα σύνολο οργάνων σόλο. παραγγελία του Φεστιβάλ των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου, του 1972 (1972)

-Νίκος Μαμαγκάκης: 11 Λαϊκά Τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου (έκδ. 1972)

-Νίκος Μαμαγκάκης: 11+2 Λαϊκά Τραγούδια του Ρίτσου (έκδ. 2006)

-«Ολοφυρμός», ηλεκτρονική μουσική (1973)

-«Σκλάβοι πολιορκημένοι» (1973), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Κώστα Βάρναλη

-«Ο κύκλος με την κιμωλία», Μπρεχτ – Ιάκωβος Καμπανέλλης (1974)

-«Μαγωδία» (1η γραφή: 1975, 2η γραφή: 1976), παραγγελία του Canada Cancel

- «Ο Νέος Ερωτόκριτος» (Π. Πρεβελάκης. 1972 & 1975/76). λαϊκή καντάτα

- «Μουσική για πιάνο και όργανα» (προέκταση του «Κυκεώνα». 1976)

- «Λαϊκή λειτουργία» (1976), λαϊκή όπερα

- «Μουσική για πιάνο και μικρή ορχήστρα» (1977)

- «Εγκώμιο στο Νίκο Σκαλκώτα», για σόλο κλαρινέτο (1978)

- «Ερωφίλη», λαϊκή όπερα (νέα σύνθεση, 1980). για ορχήστρα, χορωδία και φωνές

- «Ερωτική Μουσική για σόλο κιθάρα» (1980/81)

- «Κέντρο διερχομένων» (1982), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Γιώργου Ιωάννου

- «Οδύσσεια» (1982-1984), του Νίκου Καζαντζάκη, πλήρης όπερα

- «Ερωτόκριτος και Αρετούσα» (1985), πλήρης όπερα

- Snob – Sine Nobilitate. μουσική δωματίου για κιθάρα και βιολί

- Χροές II, μουσική δωματίου για κιθάρα και βιολί

- Χροές III, μουσική δωματίου για φλάουτο και κιθάρα

- Χροές IV, μουσική δωματίου για βιολί και άρπα

- «Πνοές» (1990), για σόλο φλάουτο

- «Όπερα των σκιών» (1997). πλήρης όπερα

- «Μικρό έπος για τον Ανδρέα Ρόδινο» (1999) – «Τα ιερά τραγούδια του έρωτα» (2000

- «Δρόμοι της νύχτας» (2002)

- «Ερωφίλη» (2003)

- «Τα τραγούδια της παλιάς πόλης» (2003)