Ερπύστριες "φίλιων δυνάμεων"...

Μια απόφαση ιστορική... Αύγουστος 1968...

Το βράδυ της 20ης Αυγούστου, η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. Σοβιετικής Ένωσης συνέρχεται σε έκτακτη συνεδρίαση, λαμβάνοντας την απόφαση εισβολής στην Πράγα. Στις 22:00, τα τανκς 5 χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, σε συνδυασμό με εκατοντάδες στρατιώτες εισβάλουν στην Τσεχοσλοβακία. Σύμφωνα με ανακοίνωση του σοβιετικού πρακτορείου ΤΑΣΣ, «βρίσκεται σε εξέλιξη αδελφική βοήθεια στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας προς το λαό της Τσεχοσλοβακίας για να σταματήσει η πορεία της αντεπανάστασης που απειλούσε τις ιστορικές κατακτήσεις της». [το κείμενο δημοσιεύτηκε στο "εδώ είμαστε", ακριβώς πριν ένα χρόνο...]

Η...Χαμένη Άνοιξη...

Με τον όρο Άνοιξη της Πράγας χαρακτηρίζονται οι προσπάθειες του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας  υπό την ηγεσία του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης και εκδημοκρατισμού στη χώρα το 1968. Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες συνδιαμορφώθηκαν και ενισχύθηκαν από τη ραγδαία ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος στην τσεχοσλοβακική  κοινή γνώμη εκείνη την περίοδο.

Η Άνοιξη της Πράγας έμεινε στην ιστορία να συμβολίζει δύο ιστορικά φαινόμενα: το πείραμα της εγκαθίδρυσης ενός «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο» στο μεταπολεμικό ανατολικό μπλοκ, αλλά και το γεγονός ότι καταπνίγηκε αυτό το πείραμα με την εισβολή των τανκ του Συμφώνου της Βαρσοβίας.  Τα γεγονότα εντάσσονται σε μια περίοδο γενικότερου αναβρασμού στο κλίμα του Ψυχρού Πολέμου, την περίοδο του Μάη του `68 στη Γαλλία των φοιτητικών διαδηλώσεων κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και της Χούντας των συνταγματαρχών στην Ελλάδα τον Απρίλη του '67.

Η ιστορία δεν γράφεται με υποθέσεις...

Η Ιστορία δεν γράφεται με το "αν". Η ιστορία γράφεται πάντοτε από την μεριά των νικητών. Η ιστορία πάντα θα μιλάει για τους  πολλούς, τους νεκρούς, τους εξόριστους, τους στρατιώτες... καμιά ιστορία δεν θα αναφερθεί στο Πρόσωπο του καθένα ξεχωριστά [για να θυμηθούμε τον Χρόνη Μίσσιο]...  Σωστά: Οι εξεγέρσεις πνίγηκαν... στραγγαλίστηκαν κάτω από τις ερπύστριες "φίλιων δυνάμεων"...  Τρώει το "αν" ως σαράκι την σκέψη; Τι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κομμουνιστικές εξουσίες στηριγμένες στην τεράστια δύναμη των "μαζών";

Τρώει για μια στιγμή... Η ιστορία δεν γράφεται με "αν". Με αυτή τη μόνη διαδρομή της οφειλούμε να αναμετρηθούμε. Θυμόμαστε σήμερα τον  φοιτητή Γιαν Πάλαχ, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1969 στην πλατεία Wenceslas  διαμαρτυρόμενος για την καταστολή της Άνοιξης της Πράγας.

Να διαβάσουμε...

Σήμερα που οι μεγάλες αφηγήσεις τελείωσαν, η εκκίνηση δεν μπορεί παρά να εμπεριέχει μια δήλωση αδυναμίας. Απουσιάζει από όλα τα ρεύματα της αριστεράς η «σκέψη που θα διαβάσει το νέο κόσμο» και θα της δώσει τη δυνατότητα να εκφράσει ιδέες, ευαισθησίες, ελπίδες, πεποιθήσεις και ταυτόχρονα την ικανότητα εναλλακτικής διακυβέρνησης.   Η αδυναμία, άλλωστε, αυτή εκδηλώθηκε όταν σε όλες τις εκφράσεις της Αριστεράς παρουσιάστηκε αυτά τα χρόνια είτε μια στάση νοσταλγικής αναπόλησης παρωχημένων ιδεών και προτύπων είτε μια στάση παθητικής προσαρμογής στην «παρούσα τάξη πραγμάτων» και τις διάφορες "δουλείες" της. Βέβαια, ένας «τρίτος δρόμος», ισχυρού αριστερού μεταρρυθμισμού δεν είναι ολοκληρωτικά «χαραγμένος». Παρ' όλα αυτά όλο και περισσότερες δυνάμεις της πολύχρωμης Αριστεράς στην Ευρώπη αλλά και σ' όλο τον κόσμο τον ανιχνεύουν. Κι είναι φυσικό διότι παρά τις δυσκολίες δεν ήρθε το τέλος ούτε της ιστορίας ούτε της Αριστεράς. Κι είναι φυσικό διότι ο νέος διεθνής κύκλος στον οποίο έχουμε εισέλθει διευρύνει τη "ζήτηση" για απαντήσεις "ισχυρού αριστερού μεταρρυθμισμού".

Η Άνοιξη της Πράγας [από τη Βικιπαίδεια] Στάθηκα ιδιάιτερα στο τμήμα του λήμματος που αναφέρεται στην κοινή φνώμη στην Τσεχία και στη Σλοβακία σήμερα. Σημειώνω: "Η Άνοιξη της Πράγας δεν αντιμετωπίζεται το ίδιο θετικά στα κράτη που διαδέχτηκαν την πρώην Τσεχοσλοβακία, όπως στη Δύση. Συχνά καταγράφεται η άποψη πως ήταν απλά μια διαμάχη ανάμεσα στις δύο πτέρυγες του ΚΚ, ενός ΚΚ όμως που κυριαρχούσε παντού και καταστρατηγούσε το κράτος δικαίου.[...]"

Η γέννηση του ΚΚΕ Εσωτερικού: Προδημοσίευση από το βιβλίο του Τάκη Μπενά[από την εφημερίδα Η ΑΥΓΗ] Γράφει ο συγγραφέας: "Οι σκληρές επιλογές της ηγεσίας Μπρέζνιεφ, στην περίοδο που ακολουθεί, δεν αφήνουν σοβαρές αμφιβολίες για το πογκρόμ των ανανεωτικών στελεχών που θα επακολουθούσε. Ένοπλη επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία, αιματηρά γεγονότα στην Πολωνία του 1970, δόγμα Μπρέζνιεφ για "περιορισμένη ανεξαρτησία" που νομιμοποιούσε κάθε είδους επέμβαση, προώθηση διασπαστικών διαδικασιών στα Κ.Κ. της Δυτικής Ευρώπης ή υποταγή τους και αποκήρυξη ή τουλάχιστον απεμπόληση του "ευρωκομμουνισμού" (περίπτωση Γαλλικού Κ.Κ.), αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πολιτικού και του κομματικού τοπίου της περιόδου."

Πράγα 40 χρόνια μετά [αφιέρωμα της εφημερίδας Η ΕΠΟΧΗ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008] από το κείμενο της Ελένης Πορτάλιου: "[...]Εκ των υστέρων γεννώνται πολλά ιστορικά ερωτήματα. Αν η ειρηνική εξέγερση δεν είχε πνιγεί στο αίμα στην Τσεχοσλοβακία, θα ήταν άλλες οι εξελίξεις στο ανατολικό στρατόπεδο; Θεμιτή η συζήτηση, αλλά δεν θα ήθελα εδώ να σκεφτούμε την Πράγα εκ του αποτελέσματος μιας διαφορετικής εξέλιξης. Γιατί η ουσιώδης συμβολή της Άνοιξης της Πράγας στην ιστορία του σοσιαλισμού βρίσκεται κατ΄ αρχήν στο γεγονός ότι υπήρξε, ότι συνέβη.[...]"

Η σύντομη Άνοιξη της Πράγας του Aντώνη Kαρκαγιάννη [εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ]: "Θα σας μιλήσω μόνο για το στρατόπεδο εξορίστων της χούντας στο Παρθένι της Λέρου. Τα χρόνια περνούν, τα γεγονότα ξεθωριάζουν, οι γενιές διαδέχονται η μια την άλλη και σαν άμμος μας επικαλύπτουν σχεδόν αδιάφορες και έρχεται η στιγμή που αισθανόμαστε την ανάγκη να ανατρέξουμε στον συγκλονισμό που κάποτε νιώσαμε."

Κλείνω αυτήν την εγγραφή με δύο προτάσεις βιβλίων -βρίσκονται πάνω στο γραφείο μου: ΡΟΣΑΝΑ ΡΟΖΑΝΤΑ Το κορίτσι του περασμένου αιώνα, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, 2012 [εδώ μια παρουσίαση για την γερμανική έκδοση του 2008. Το βιβλίο εκδόθηκε στην Ιταλία το 2005] και ΧΡΙΣΤΟΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΑΚΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΥΦΑΛΩΝ ΟΠΛΩΝ, εκδόσεις Τυπωθήτω 2009. Με ένα μικρό απόσπασμα από το δοκίμιο αυτογνωσίας του ποιητή, ολοκληρώνω: "Το τέλος της αθωότητας άρχισε νωρίς και ολοκληρώθηκε κάπου εκεί τον Αύγουστο του `68 και ειδικότερα, πανηγυρικά δηλαδή, στις 21 Αυγούστου, όταν η φρουρά άνοιξε τα μεγάφωνα και τα ραδιόφωνα άρχισαν να μεταδίδουν τις ειδήσεις για την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στην Πράγα. Η Άνοιξη της Πράγας είχε πεθάνει, η οιμωγή απλώθηκε στο στρατόπεδο." [περισσότερα για το βιβλίο ε δ ώ]