Ζούμε την Ιστορία και πρέπει να πάρουμε την ευθύνη της.

Σημεία της εξαιρετικής ομιλίας 
του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη 
σε συζήτηση της «Κίνησης Πολιτών για μια Ανοιχτή Κοινωνία» 
για το προσφυγικό – μεταναστευτικό.

1. Όλες οι τελευταίες καταιγιστικές εξελίξεις επιβεβαιώνουν: Το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι και θα παραμείνει το πιο σημαντικό ζήτημα των επόμενων δεκαετιών για την Ευρώπη. Γινόμαστε μάρτυρες της εν εξελίξει ιστορίας μας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δημιουργεί νέα δεδομένα, τείνει να ανατρέψει τη δημογραφική σύνθεση ευρωπαϊκών πόλεων, θέτει προς συζήτηση και ίσως επαναπροσδιορισμό εδραιωμένες/αποδεκτές εννοιολογήσεις περί Εθνικής ταυτότητας, πολιτισμού, δικαιωμάτων και εντέλει της λειτουργίας του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αναδεικνύει την επισφαλή ισορροπία των εννοιών ασφάλεια-ελευθερία. Θα τεθεί (πάλι) υπό διάζευξη; Θέτει το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας και της αφομοίωσης σε πιθανόν νέες βάσεις. Θα παραμείνουν έννοιες συμπληρωματικές και προϋποθέσεις ειρηνικής συνύπαρξης και συναντίληψης; Ή θα αποδειχθούν αντιφατικές και αλληλοαποκλειόμενες; Πυροδοτεί ακροδεξιά αντανακλαστικά και ενδεχομένως (;) αύξηση ξενοφοβίας και ρατσισμού.

2. Είναι μάλλον λάθος να λέμε ότι ψάχνουμε λύσεις, για να λύσουμε το προσφυγικό. Το προσφυγικό δεν είναι πρόβλημα. Είναι μια νέα πραγματικότητα. (Δεν αλλάζει, δεν γυρίζει πίσω, δεν υπάρχουν πόρτες για να το κλείσουμε απέξω, δεν υπάρχουν κόλπα για να το φορτώσουμε στους επόμενους ή στους δίπλα). Είναι μια πραγματικότητα που απαιτεί άμεση και σύνθετη αντιμετώπιση και διαχείριση. Κεντρικό σχεδιασμό, ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Θα βγούνε ωφελημένες οι χώρες που αντιλαμβάνονται, την πραγματικότητα και λαμβάνουν εγκαίρως μέτρα, προχωρούν σε σχεδιασμό.

3. Η Ελλάδα είναι – θέλουμε δεν θέλουμε- σταθμός/ πέρασμα χιλιάδων ανθρώπων. Εξαρχής είχαμε επισημάνει την αναγκαιότητα ενός σοβαρού κεντρικού σχεδιασμού. Ένα «εθνικό Masterplan». Αν το σχέδιο δεν υπάρξει , αν δεν συντονισθούμε, θα χάσουμε χρόνο, πόρους και αποτελεσματικότητα. Θέλουμε σχέδιο, αλλά δεν ξέρω αν έχουμε. Μέχρι σήμερα ακολουθούμε δεν προηγούμαστε των γεγονότων. Είμαστε σε μόνιμο αιφνιδιασμό ή καμιά φορά και σε δυσαρμονία με την ΕΕ και τις όμορες χώρες. Η κυβέρνηση δεν έχει κινηθεί με την ταχύτητα που επιβάλλεται και αρκετοί ομόλογοί μου δήμαρχοι, δεν δείχνουν την προνοητικότητα που θα έπρεπε. Στις αλλεπάλληλες προσκλήσεις μας να βρεθούμε όλοι μαζί, κάποιοι αρκούνται στην ευχή να περιοριστεί το πρόβλημα στην αυλή του γείτονα. Θα διαψευστούν.

4. Από πλευράς Δήμου Αθηναίων ολοκληρώθηκε η συμφωνία στην οποία καταλήξαμε με το Ελληνικό Δημόσιο για το χώρο του Ελαιώνα, στον Βοτανικό. Πολιτευόμαστε με υπευθυνότητα. Οι συνθήκες το επιβάλλουν, η πόλη το απαιτεί, εμείς το κάνουμε πράξη. Ενισχύουμε την προσωρινή Δομή Φιλοξενίας Προσφύγων στον Ελαιώνα. Αποτρέπουμε τη δημιουργία πρόχειρων καταυλισμών που υπονομεύουν τη λειτουργία και το ηθικό της Αθήνας και προσφέρουμε στους πρόσφυγες, εκείνα που προβλέπουν οι διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις. Τα γεωπολιτικά δεδομένα και τα στοιχεία που έρχονται από τις εισόδους και εξόδους της χώρας, δεν προοιωνίζονται αποκλιμάκωση της έντασης στο προσφυγικό.

Βρισκόμαστε σε επαφή με τα Ηνωμένα Έθνη. Η πρώτη συνάντησή μας με την Ύπατη Αρμοστεία κατέδειξε το εύρος του προβλήματος, αλλά και το μεγάλο πεδίο συνεργασίας που διανοίγεται μεταξύ μας. Είμαστε πλέον σε επικοινωνία μαζί τους, γιατί θεωρούμε ότι ο Δήμος πρέπει να συμμετέχει ενεργά στον σχεδιασμό των φορέων που εμπλέκονται με την αντιμετώπιση του προσφυγικού.

Η πολιτική υπευθυνότητα επιβάλλει την ενίσχυση των δομών φιλοξενίας προσφύγων. Η Αθήνα δείχνει τον δρόμο. Δεν θα σηκώσει όμως το βάρος μόνη της, ούτε ευθύνη μεγαλύτερη από εκείνη που της αναλογεί. Αναμένουμε από την κεντρική διοίκηση και τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να κάνουν εκείνο που επιβάλλουν οι έκτακτες συνθήκες. Εμείς πάντως ακολουθούμε την επιλογή, που πιστεύω χαρακτηρίζει τον Δήμο της Αθήνας πλέον. Ανοιγόμαστε σε συνεργασίες διεθνείς μεταξύ πόλεων. Αναζητούμε τεχνογνωσία από εξειδικευμένους διεθνείς φορείς και εμπειρογνώμονες και δικτυωνόμαστε, γιατί είναι πεποίθησή μας ότι μόνοι δεν μπορούμε να πάμε μακριά.

5. Ο ρόλος των δήμων, είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι κυρίαρχος. Οι τοπικές κοινωνίες θα αλλάξουν σίγουρα. Ή θα ηγεμονεύσουμε στις αλλαγές ή θα γίνουμε άρχοντες των γκέτο, όπως συμβαίνει σε πολλές (στην Ευρώπη ή και παγκοσμίως) πόλεις. Στην περίπτωση της Αθήνας, η οποία καλείται να σηκώσει το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προσφυγικού, αποδεικνύεται και ο παρωχημένος τρόπος λειτουργίας της : Στην Αθήνα των 58 δήμων, η πολιτική για το προσφυγικό δεν γίνεται να εξαντλείται στα όρια του δήμου Αθηναίων, από τη Βικτώρια μέχρι τον Ελαιώνα. Μητροπολιτική διακυβέρνηση στην Αθήνα για το προσφυγικό ; Ένα πρώτο βήμα σε μια αναγκαία μεταρρύθμιση;

Επιπλέον: το προσφυγικό πρέπει να συνδεθεί με την ανάπτυξη σε επίπεδο πόλεων. Η οικονομία του προσφυγικού, δηλαδή η μελέτη και οι πρωτοβουλίες ιδιωτικής, κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι τεράστιες. Το προσφυγικό θέλει δομές, πληροφορίες, δράσεις, πολιτικές ενσωμάτωσης. Ένας καλός σχεδιασμός μπορεί να οδηγήσει σε θέσεις εργασίας που δεν τις έχουμε φαντασθεί. Αυτό στην κάθε πόλη, σε συντονισμό, με χρήματα που διατίθενται από την ΕΕ και πρέπει να κατανεμηθούν σωστά από την κεντρική διοίκηση.

6. Ένας καλύτερος έλεγχος των συνόρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Η χώρα δεν μπορεί να είναι ανοχύρωτη, στο έλεος των διακινητών. Οι διακινητές, που δεν υπάρχουν μόνο στην Τουρκία, τους έχουμε κάθε μέρα στον Πειραιά και στην Βικτώρια, είναι το μέτρο της αποτυχίας μας.

Είμαστε γεωπολιτικό και ανθρώπινο σταυροδρόμι. Η Ευρώπη αιφνιδιάσθηκε, και όχι μόνον η Ευρώπη. Αυτό δεν μας δίνει συγχωροχάρτι, δεν αποτελεί άλλοθι. Αντίθετα κάνει πιο επείγουσα την ανάγκη συνεννόησης και σχεδιασμού. Τρέχουμε χωρίς μέθοδο. Η Ευρώπη είναι αλληλεγγύη, αλλά στη συνείδηση των περισσοτέρων είναι ευρώ και Σένγκεν. Δεν είναι πάγια επιδίωξή μας τα σύνορά μας να είναι σύνορα της Δύσης; Μια έξοδος λοιπόν από τη Σένγκεν θα είχε καταστροφικές συνέπειες. Επιπλέον – θα εγκλώβιζε χιλιάδες πρόσφυγες (και μετανάστες) στη χώρα. 

Ας σταματήσουμε να αναζητούμε αλλού τις ευθύνες. Χρειαζόμαστε μια αλλαγή πορείας και αντιμετώπισης. Θέλει σοβαρότητα, επιμέλεια και δουλειά αντίστοιχη της σπουδαιότητας του θέματος. Ζούμε την Ιστορία και πρέπει να πάρουμε την ευθύνη της.

Αθήνα, 8 Δεκεμβρίου 2015