Ένα πανεπιστήμιο της ελληνικής περιφέρειας το 2025

γράφει ο Κώστας Τσαούσης

Πώς μπορεί ένα Πανεπιστήμιο – και δη, ένα περιφερειακό Πανεπιστήμιο- να βγάζει χρήματα πέραν της κρατικής ενίσχυσης; Πώς μπορεί ένα τέτοιο Πανεπιστήμιο να μπορεί να σταθεί στον διεθνή ανταγωνισμό στη βάση των δικών του δυνάμεων αλλά και να λειτουργήσει ως καταλύτης για την υπόθεση της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, συνδυάζοντας το ακαδημαϊκό περιβάλλον και την ερευνητική δραστηριότητας με τα πλεονεκτήματα του τόπου που το φιλοξενεί;

Απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα και προβληματισμούς βρήκα στο κείμενο –πρόταση 4 καθηγητών που διεκδικούν την ευθύνη της Πρυτανείας στις εκλογές που γίνονται στις 15 Δεκεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η ομάδα των τεσσάρων καθηγητών (Ο. Ζώρας, Ι. Καρακάσης, Κ. Σπανουδάκης, Γ. Τσιρώνης) έχει ανεβάσει στο διαδίκτυο ένα κείμενο-πρόταση για τη στρατηγική ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Κρήτης (ΠΚ) την επόμενη 10ετία.  

Η διαδρομή και των 4 καθηγητών γνωστή στο ακαδημαϊκό και ερευνητικό περιβάλλον - για παράδειγμα ο Γ. Τσιρώνης καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής την περίοδο αυτή συντονίζει το Κέντρο Κβαντικής Πολυπλοκότητας και Νανοτεχνολογίας στα πλαίσια του Τμήματος, το οποίο βασίζεται σε εξωτερική ανταγωνιστική χρηματοδότηση του προγράμματος REGPOT της τάξης των 5 εκατομμυρίων ευρώ και το οποίο χρηματοδοτεί πλήρως 35 εργαζομένους εκ των οποίων οι 32 είναι νέοι επιστήμονες με διδακτορικό δίπλωμα.

Όπως έγραψε ο ένας από τους 4 καθηγητές – o καθηγητής Βιολογίας Γιάννης Καρακάσης – στο profile του στο facebook: « Η "πλατφόρμα" μας για τις πρυτανικές εκλογές, γραμμένη με την μορφή ερευνητικού proposal. Ο βασικός «στόχος-επικεφαλίδα» συνοψίζεται στο τίτλο «200-2025» δηλαδή στην επιδίωξη να καταστήσουμε με την οργανωμένη μας δράση το ΠΚ ένα από τα πρώτα 200 Πανεπιστήμια του κόσμου μέχρι το 2025».

Τέτοιες θέσεις που «κατεβάζουν» οι 4 καθηγητές συνήθως δεν τις διαβάζεις ποτέ σε προγραμματικά κείμενα κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο μας ενώ δεν υπάρχει περίπτωση να απασχολήσουν τις διακηρύξεις ενός υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων. Γι΄ αυτό «έκλεψα» την ενότητα «Στόχοι» από το κείμενο τους και το μετέφερα εδώ. Όσοι βρείτε τον χρόνο το κείμενο θα σας αποζημιώσει ευχάριστα!

Ακολουθεί το κείμενο:

Στόχοι: Ο βασικός «στόχος-επικεφαλίδα» συνοψίζεται στο τίτλο «200-2025» δηλαδή στην επιδίωξη να καταστήσουμε με την οργανωμένη και συμπεφωνημένη μεταξύ μας δράση το ΠΚ ένα από τα πρώτα 200 Πανεπιστήμια του κόσμου μέχρι το 2025. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δούμε σημείο προς σημείο τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά μας, τις απειλές και τις ευκαιρίες που έχουμε μπροστά μας στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης 'SWOT analysis' που θα επεκτείνεται σε κάθε τμήμα και σε κάθε υπηρεσία του ΠΚ.

Οι επί μέρους στόχοι θα πρέπει να περιλαμβάνουν την επεξεργασία και εφαρμογή νέων στρατηγικών για:
Εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών: επικαιροποίηση τόσο της ύλης όσο και των τίτλων σύμφωνα με τις νεότερες επιστημονικές εξελίξεις σε κάθε κλάδο, επικέντρωση στα κύρια και σταθερά στοιχεία κάθε αντικειμένου και φροντίδα να καταστεί εφικτή η έγκαιρη (σε ν έτη) αποφοίτηση της μεγάλης πλειονότητας των φοιτητών. Υιοθέτηση καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας και εξέτασης. Άνοιγμα στην κοινωνία και στις ανάγκες της.

Επέκταση σε νέες ερευνητικές περιοχές: προσέλκυση στελεχικού δυναμικού για ανάπτυξη ερευνητικών περιοχών αιχμής με στόχο την διατήρηση της καλής θέσης του ΠΚ σε περιοχές όπου έχουν αναπτυχθεί εστίες αριστείας αλλά και ανάπτυξη νέων ερευνητικών κατευθύνσεων στις οποίες εντοπίζεται υστέρηση ή στασιμότητα. Διεκδίκηση επίλυσης θεσμικών/γραφειοκρατικών εμποδίων και χρόνιων καθυστερήσεων στην αναπλήρωση θέσεων ιδίως στα μικρά τμήματα. Ενθάρρυνση της αναβάθμισης των ερευνητικών δραστηριοτήτων μελών ΔΕΠ και κυρίως των νεοτέρων με υποστήριξη των υποδομών που είναι απαραίτητες για την έρευνά τους και την ενίσχυση της κινητικότητας και των ανταλλαγών.

Νέες μορφές διδασκαλίας: η διδασκαλία από απόσταση (e-learning) γίνεται διεθνώς ο νέος τρόπος μετάδοσης γνώσης, καθώς διευκολύνει όλο και περισσότερα στρώματα του πληθυσμού να έχουν ισότιμη πρόσβαση στη γνώση. Το ΠΚ έχει μείνει πίσω στον τομέα αυτό, ο οποίος μπορεί, επιπρόσθετα, να διευρύνει τους ορίζοντές του και την πρόσβασή στο διεθνές εκπαιδευτικό γίγνεσθαι αλλά και να αποτελέσει ισχυρό χρηματοδοτικό πόλο. Ο στόχος εδώ είναι να εισέλθει δυναμικά το ΠΚ στην από απόσταση διδασκαλία σε όλα τα επίπεδα και με πρόσβαση σε αγγλόφωνους φοιτητές/εκπαιδευόμενους.

Αναδιάρθρωση διοικητικών υπηρεσιών: παρά το γενικά καλό επίπεδο σε πολλές υπηρεσίες του ΠΚ υπάρχει ανάγκη για βελτιώσεις. Στόχος θα πρέπει να είναι η αξιόπιστη, αποτελεσματική και έγκαιρη διεκπεραίωση του φόρτου εργασίας, η μείωση του κόστους και η αξιοποίηση της τεχνολογίας όπου αυτό δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Θα επιδιωχθεί να εισαχθούν ενιαίες φοιτητικές γραμματείες, ώστε οι γραμματείες των τμημάτων να επικεντρωθούν στο επιστημονικό και διοικητικό έργο.

Εξοικονόμηση πόρων και ανακατανομή δαπανών: το ΠΚ πρέπει να επεξεργαστεί ένα σχέδιο μείωσης των περιττών δαπανών που μειώνουν τη διαθεσιμότητα κονδυλίων για άλλες ζωτικής σημασίας λειτουργίες. Για παράδειγμα, οι θερμικές απώλειες των κτιρίων αυξάνουν τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού, ενώ μειώνουν τα διαθέσιμα για στέγαση των οικονομικά αδύνατων φοιτητών ή τη δυνατότητα συντήρησης ή αντικατάστασης του εξοπλισμού για τη διδασκαλία και την έρευνα.

Προβολή επιτευγμάτων: Πολλοί από τους συναδέλφους έχουν σημαντικά επιτεύγματα στον χώρο της έρευνας και έχουν κατακτήσει σημαντική θέση στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο. Οι δημοσιεύσεις, τα ερευνητικά προγράμματα, οι ευρεσιτεχνίες, οι ανακαλύψεις παντός είδους δεν είναι νοητό να παραμένουν απλά ως εγγραφές στα βιογραφικά. Η κοινωνία πρέπει να πληροφορείται με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο τις εξελίξεις αυτές.

Δημόσια λογοδοσία: το ΠΚ, όπως και τα υπόλοιπα ΑΕΙ, βασίζεται σε δημόσια χρηματοδότηση και επομένως η ανάγκη λογοδοσίας είναι αυτονόητη. Σήμερα όμως περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι ανάγκη να επιδιώξουμε ενεργά την προβολή του συνόλου της προσφοράς του ΠΚ στην ελληνική και διεθνή επιστημονική και κοινωνική πραγματικότητα. Να τονίσουμε ότι από την πλευρά μας υλοποιήσαμε, και με το παραπάνω σε πολλές περιπτώσεις, τις δεσμεύσεις μας απέναντι στην κοινωνία και την πολιτεία και ζητούμε επίσης ως Πανεπιστήμιο την τήρηση και από την πλευρά της πολιτείας των υποχρεώσεών της. Η διαδικασία αυτή πρέπει να αποτελέσει ένα μοχλό για την άντληση μαζικής υποστήριξης των στόχων του ΠΚ από την ελληνική κοινωνία.

Διεκδίκηση θεσμικού εξορθολογισμού: σήμερα το ελληνικό Πανεπιστήμιο είναι το λιγότερο αυτοδιοικούμενο σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Σε μελέτη που συνέκρινε τη διακυβέρνηση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης με τις δομές των άλλων 18 χωρών στην Ευρώπη των 19 την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ, αναπτύχθηκε ένας σύνθετος δείκτης, ο «δείκτης παροχής», ο οποίος δείχνει τις συγκριτικές διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς την αυτονομία των ιδρυμάτων. Οι μεμονωμένοι δείκτες περιλάμβαναν ευελιξία στην επιλογή και εισαγωγή φοιτητών, αυτονομία στον προϋπολογισμό, πολιτική του προσωπικού, ευελιξία στην αποφοίτηση, λογοδοσία, αξιολόγηση και τους κανόνες χρηματοδότησης. Η μελέτη έδειξε ότι η Ελλάδα αποτελεί ακραία απόκλιση του κανόνα, παρουσιάζοντας με απόσταση τη μικρότερη αυτονομία ιδρυμάτων από όλες τις χώρες που συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση.

Συνέργειες εντός του ΠΚ: η διάσπαση του ΠΚ σε δύο πόλεις αλλά και η σχετικά μικρή αλληλεπίδραση ανάμεσα σε τμήματα και ερευνητικές ομάδες που στεγάζονται στην ίδια πόλη έχει επιφέρει ένα κατακερματισμό των προσπαθειών και μια αδυναμία σύγκλισης σε κοινούς στόχους. Θετικά αντιπαραδείγματα υπάρχουν, όμως η γενική εικόνα παραμένει μακριά από το ιδεατό. Η διοργάνωση κοινών θεματικών εκδηλώσεων με στόχο την προσέγγιση απομακρυσμένων επιστημονικών περιοχών και η επιδίωξη υποβολής κοινών προτάσεων, που θα συνδυάζουν τεχνογνωσία και προσεγγίσεις από διαφορετικούς κλάδους, θα συμβάλει στο άνοιγμα νέων δυνατοτήτων που θα ωφελήσουν όλες τις πλευρές.

Συνεργασίες και δίκτυα: Ένα σημαντικό μέρος του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του ΠΚ έχει αναπτύξει ευρύτατα δίκτυα συνεργασίας με φορείς στον ευρωπαϊκό και ελληνικό χώρο. Οι συνεργασίες αυτές είναι πολύτιμες για την ανανέωση των επιστημονικών προσεγγίσεων στο χώρο της έρευνας, για την κινητικότητα των φοιτητών, για την φήμη του ΠΚ στον διεθνή χώρο. Η κρίση δεν έχει ευτυχώς εξαλείψει αυτή την διάσταση, αλλά έχει θέσει σε δοκιμασία τις δυνατότητές μας να διαδραματίσουμε κεντρικό ρόλο σε αυτά τα δίκτυα. Στόχος είναι η αναβάθμιση των συνεργασιών, όπου αυτές υπάρχουν, με σύναψη μονιμότερων σχέσεων με ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς και η εξάλειψη γραφειοκρατικών ή θεσμικών εμποδίων που δυσχεραίνουν αυτές τις δυνατότητες.

Προσέλκυση φοιτητών και διδασκόντων υψηλού επιπέδου: Η Κρήτη αποτελεί ένα επιθυμητό προορισμό διακοπών για χιλιάδες ανθρώπους χάρη στο φυσικό περιβάλλον, την ιστορία και τον πολιτισμό της. Ταυτόχρονα όμως αποτελεί ένα σημαντικό ερευνητικό και ακαδημαϊκό χώρο, με συγκεντρωμένο επιστημονικό δυναμικό και ερευνητικές υποδομές. Ωστόσο απέχει ακόμη πολύ από το να είναι ένας παγκόσμια ελκυστικός χώρος για ακαδημαϊκούς δασκάλους και ερευνητές πρώτης γραμμής. Η ελληνική Πολιτεία δεν έχει υιοθετήσει κανένα από τα συστήματα προσέλκυσης επιφανών επιστημόνων όπως π.χ. αυτά της Κίνας, ή πολλών αραβικών χωρών, προκειμένου να επιτύχει τον εμβολιασμό του ακαδημαϊκού χώρου με εστίες παγκόσμιας αριστείας και δεν διαφαίνεται τέτοια πρόθεση για το άμεσο μέλλον. Παρά ταύτα σε ορισμένες επιστημονικές περιοχές δεν είναι σπάνια η προσέλκυση σημαντικών νέων ερευνητών, ή και μεγαλύτερων ελληνικής καταγωγής από διάφορες χώρες του κόσμου. Αυτή η τάση πρέπει να ενισχυθεί με όλο και μεγαλύτερη ένταση. Όταν στην Βρετανία ή τις ΗΠΑ υπάρχουν πανεπιστήμια όπου το 40% των διδασκόντων είναι αλλοδαποί, στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι ανύπαρκτο (εξαίρεση αποτελούν μερικοί Κύπριοι συνάδελφοι και ελάχιστοι άλλοι που έχουν ζήσει χρόνια στην Ελλάδα). Το ίδιο συμβαίνει και ως προς τους φοιτητές προπτυχιακούς και MSc, ενώ κάπως μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των υποψηφίων διδακτόρων. Το μεγαλύτερο μέρος των ελλήνων φοιτητών επιλέγουν το τμήμα που θα σπουδάσουν και την πόλη κάνοντας την παραδοχή ότι όλα τα ομοειδή ως προς τον τίτλο Τμήματα είναι της ίδιας ποιότητας. Αυτό αλλάζει βαθμιαία καθώς λίγοι πιο ενημερωμένοι φοιτητές επιλέγουν πια και με βάση την απόδοση του Τμήματος. Σε πολλά Τμήματα του ΠΚ οι βάσεις εισαγωγής είναι οι χαμηλότερες από όλα τα ομοειδή Τμήματα, ενώ ταυτόχρονα οι πρώτοι εισαχθέντες έχουν υψηλότερους βαθμούς από τους πρώτους των ομότιτλων ΑΕΙ της ηπειρωτικής Ελλάδας.

πηγή: newmoney.gr

Εδώ:  το κείμενο ολόκληρο σε pdf