Κυριακή 3 Αυγούστου 2014

Η πολυπολιτισμικότητα είναι de facto το παρόν και το μέλλον μας.


Η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της πολυπολιτισμικότητας είναι ζωντανή και ζωηρή. Είναι αλήθεια ότι πυροδοτήθηκε από το πρόσφατο άρθρο του κ. Τζήμερου. Το "τετράδιο" την παρακολουθεί. Δημοσιεύσαμε ήδη το κείμενο του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, κείμενο του 2006, και το σχόλιο της κ. Κιντή [ ε δ ώ ]. Στην στήλη του τύπου αρχιοθετήσαμε και το κείμενο του φίλου Μάνου Ματσαγγάνη [δ ε ί τ ε  τ ο  ε δ ώ ]. Επίσης, προτείνουμε το κείμενο της κ. Δ ή μ η τ ρ α ς  Κ α τ ή,  από το εξαιρετικό ιστολόγιο του Αριστερού Χρονογράφου.

Με μια περιεκτική και ουσιαστική εισαγωγή της κ. Μυριβήλη ακολουθεί ένα παλιότερο άρθρο του Ηλία Μόσιαλου [πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 12 Ιουνίου 2013]. Από την κ. Μυριβήλη κρατάμε την φράση: " Η πολυπολιτισμικότητα είναι de facto το παρόν και το μέλλον μας[...]",που ως μια συναινετική διαδικασία, μια πορεία υποδείκνυε και το κείμενο του Παπαγιαννάκη.


γράφει η κ. Ελένη Μυριβήλη [και μας προτείνει να διαβάσουμε Ηλία Μόσιαλο]


Για την έννοια της πολυπολιτισμικότητας, για τις λογικές και τους κανόνες που θα έπρεπε να την διέπουν, και για τις προβληματικές και τα προβλήματα που αυτή φέρνει στην επιφάνεια και το πώς θα λυθούν (από φιλοσοφικά μέχρι πολύ πρακτικά), έχει χυθεί πολύ μελάνι.... από πολλούς επιστημονικούς κλάδους... από διάφορους πολιτικούς και policy makers... από την δεκαετία του 1980 αν όχι και νωρίτερα. 

Οι "αλήθειες" του Τζήμερου δεν βοηθάνε. Ένα κείμενο σαν του Μόσιαλου θεωρώ ότι βοηθάει καλύτερα. Είναι μια από τις πολλές ενδιαφέρουσες οπτικές πάνω στο θέμα. Εγώ διδάσκω εδώ και χρόνια μάθημα που λέγεται "Πολυπολιτισμικότητα και Ταυτότητες"... και αυτό νομίζω ότι βοηθάει. Και γι αυτό αξίζει να πηγαίνουμε στο πανεπιστήμιο: γιατί μερικά θέματα είναι σύνθετα, θέλουν πληροφόρηση και γνώσεις, και είναι σημαντικό να μάθουμε πώς να τα προσεγγίζουμε και πώς να τα σκεφτόμαστε, ειδικά όταν ζούμε μέσα σ' αυτά... 

Η πολυπολιτισμικότητα είναι de facto το παρόν και το μέλλον μας. Οποιοδήποτε άλλο σενάριο είναι δυστοπικό, και στο δικό μου το μυαλό οδηγεί σε ακόμη πιο γενικευμένη βία και άγριες μορφές αστυνόμευσης, στα πλαίσια εκφυλισμένου "δυτικού πολιτισμού" και "κράτους δικαίου" που καταρρέει γιατί στρέφεται ενάντια στις βασικές του αξίες. Ακόμη κι αν προς τα εκεί οδεύουμε, ακόμη και αν αυτός είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, η ουσιοκρατία δεν είναι η απάντηση.

Ηλίας Μόσιαλος: Πόση διαφορετικότητα αντέχουμε
Πολυπολιτισμικότητα, θρησκευτικές μειονότητες και ανθρώπινα δικαιώματα

Η κατάθεση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου ήταν ευκαιρία για να συζητηθεί σε βάθος και το θέμα της πολυπολιτισμικότητας. Δυστυχώς και αυτή η ευκαιρία χάθηκε καθώς το πολιτικό σύστημα χάθηκε στις ασημαντότητες. Σήμερα στη χώρα φιλοξενούμε πάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες. Με περισσότερους από 500.000 μουσουλμάνους στην Ελλάδα, δεν γίνεται να αγνοούμε το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας.

Ποιος πρέπει να είναι ο φορέας των πολιτισμικών δικαιωμάτων: η κοινότητα ή το άτομο; Οι κοινότητες πρέπει να μετατραπούν σε «φορείς δικαιωμάτων», αίροντας τις ανισότητες μεταξύ ντόπιων και μεταναστών, λέει η μια τάση. Η έμφαση πρέπει να δοθεί σε ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες των μεταναστών, λέει η άλλη, γιατί έτσι αποτρέπεται το ενδεχόμενο της καταδυνάστευσης των μειονοτήτων. Γιατί η παροχή δικαιωμάτων π.χ. σε μουσουλμανική κοινότητα ως σύνολο είναι μεν αποτελεσματικό «όπλο» εναντίον των εθνικιστικών ρευμάτων, αλλά μπορεί εξίσου καλά να οδηγήσει σε προσωπικές καταπιέσεις.

Αυτός ο κανονιστικός διάλογος αντικατοπτρίζεται ώς έναν βαθμό και στην εφαρμογή πολιτικών που αποσκοπούν στην προστασία των μειονοτικών ομάδων. Το Βέλγιο, π.χ., διεύρυνε τις ήδη υπάρχουσες ρυθμίσεις για την καθολική, την προτεσταντική και την εβραϊκή κοινότητα προκειμένου να συμπεριλάβει στην κυβερνητική χρηματοδότηση και τη νεοσυσταθείσα μουσουλμανική κοινότητα, ενώ ο Καναδάς επιχείρησε να εξαλείψει τις διακρίσεις που βιώνουν οι πολιτιστικές και εθνικές μειονότητες, κάνοντας σαφές ότι η πολιτική εδώ οριοθετείται από «το δημοκρατικό Σύνταγμα και τη νομολογία των ανθρώπινων δικαιωμάτων». 


Δεδομένων των διλημμάτων μεταξύ ατόμου και συλλογικότητας, πώς πρέπει να ρυθμίζονται οι αλληλεπιδραστικές σχέσεις των ανθρώπων; Προκειμένου μια πολυπολιτισμική πολιτική να επιτύχει, οι νόμοι πρέπει να επιδεικνύουν ευαισθησία απέναντι στην αυτονομία του ατόμου και στη βούλησή του να επιδιώκει διαφορετικές πολιτισμικές ή θρησκευτικές πολιτικές, με την προϋπόθεση ότι αυτές πρέπει να βρίσκονται εντός των ορίων που καθορίζονται από την κοινωνία υποδοχής. Ως εκ τούτου, πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των πολιτικών υπέρ ατόμων που θεωρείται ότι υφίστανται καταπίεση και πολιτικών που επιτρέπουν στα άτομα, εφόσον το επιθυμούν, να αποδέχονται πρακτικές ίσως όχι απολύτως συμβατές με την πολιτισμική τους προέλευση.

Αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι τα δικαιώματα και οι εξουσίες να εκχωρούνται μόνο στα άτομα και όχι στις πολιτισμικές ομάδες στις οποίες ανήκουν. Tο μείζον πρόβλημα των περισσότερων συζητήσεων περί πολυπολιτισμικότητας είναι ότι χρησιμοποιούν παγιωμένες αντιλήψεις περί θρησκείας και πολιτισμού, πράγμα που ίσως οδηγήσει σε πολιτικές οι οποίες ενισχύουν τη ρυθμιστική εξουσία μιας ομάδας πάνω στα μέλη της ή προάγουν ό,τι ορισμένα από τα ισχυρά μέλη της υποστηρίζουν ότι αποτελούν δικές τους, απαράβατες πολιτισμικές αρχές, εις βάρος πεποιθήσεων και ερμηνειών άλλων μελών της ίδιας ομάδας.

H λύση είναι μια μικρή μετατόπιση από το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο της «ομαδοποιημένης» πολυπολιτισμικότητας στην πολυπολιτισμικότητα χωρίς κουλτούρα, όπου παρά την ύπαρξη μιας κυρίαρχης ομάδας οι πολιτικές πολυπολιτισμικότητας δεν υπάγονται αποκλειστικά σε αυτήν αλλά στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Σε κάθε περίπτωση, η προτεραιότητα στην πολυπολιτισμική πολιτική πρέπει να είναι πρωτίστως η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε αντίθεση με τα συλλογικά δικαιώματα. Με αυτήν την έννοια, δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται σε μια δασκάλα να φοράει μπούρκα στο σχολείο, αφού το δικαίωμα κάθε παιδιού στην καλύτερη δυνατή εκπαίδευση αντίκειται στην άσκηση των πολιτισμικών πρακτικών της δασκάλας. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και στην κάλυψη προσώπου στις γυναίκες αστυνομικούς. Η κλειτοριδεκτομή απαγορεύεται, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες συγκεκριμένων ομάδων ή ατόμων. Οι ιεροκήρυκες μπορούν να τονίζουν τα οφέλη της κοινής θρησκείας, αλλά δεν μπορούν να καταφέρονται εναντίον όσων έχουν αποφασίσει να απέχουν από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Πολλά από αυτά τα θέματα είναι δυνατό να αποσαφηνιστούν με μια καθαρή ιεράρχηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των μεταναστών, ενώ οι «γκρίζες ζώνες» θα εναπόκεινται στους νομοθέτες και στους δικαστές.

H πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνιών επιβάλλει να απομακρυνθούμε από μια ενιαία κανονιστική ηθική και να τολμήσουμε να εφαρμόσουμε μια νέα ηθική της πολυπολιτισμικότητας που, ενώ θα αναδεικνύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών ως πολιτών δημοκρατικών κοινωνιών, θα αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες των πολιτισμών της χώρας όπου ζουν.



Η κ. Ελένη Μυριβίλη δημοσίευσε το παραπάνω κείμενο στην προσωπική της σελίδα στο fb.Το αναδημοσιεύουμε στο τετράδιο με την άδεια της. Την ευχαριστούμε και δημόσια.


Ο Ηλίας Μόσιαλος είναι καθηγητής Πολιτικής της Υγείας, και διευθυντής του κέντρου Οικονομικών της Υγείας της London School of Economics.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου